Asnekdan d yiwṣilen-is

Asnekdan, d awal armeskil s wayes i d-yettili usenked n krad: d taɣawsa, d amdan, neɣ d aɣersiw ... Llan kra yisnekdanen: aql, ha, a. Asnekdan, yezga yeqqen ɣur-s umqim udmawan awṣil iwumi neqqar awsil n usnekdan, md:

• Aql-aɣ (aql, d asnekdan; aɣ, d awsil-is)
• Ha-ten (ha, d asnekdan; ten, d awsil-is)
• A-tt-aya (a, d asnekdan; tt, d awsil-is; aya, d d arbib ameskan)

Asnekdan d urbib ameskan:

Deffir n uwsil n usnekdan, yezmer ad naf yerna-d urbib ameskan i yemmalen adeg, md:

• Aql-i-(y)i = nekk, lliɣ da, tura.
• Aql-i-(y)in = nekk, ad iliɣ din, la tedduɣ ɣer din.
• Ha-t-an = netta, ad yili din, la iteddu ɣer din.
• Ha-t-a/ha-t-aya = netta, yella da, tura.
• A-tt-a/a-tt-aya = nettat, tella da, tura.

Asnekdan, talɣiwin d twuriwin:

Di usumer igebren asnekdan, nezmer ad naf iferdisen-a:

• Asnekdan, d aseɣru (1)
• Awsil n usnekdan, d asemmed-is, d asilaw (2)
• Tazelɣa n tnila, teḍfer awsil n usnekdan (3)
• Isem neɣ awal nniḍen i yettilin d asemmad asegzay n uwsil n usnekdan (4)

       A - tt - aya tmenzut.

       (1)  (2) (3)       (4)

Asemmad asegzay n uwsil n usnekdan, yezmer ad yili:

a. D amaruz: ma yusa-d deffir n uwsil n usnekdan, md:

• Ha-tent-aya tsedwa.

b. D ilelli: ma yusa-d deffir n uwsil n usnekdan, md:

• Tisedwa, ha-tent-aya.

Asemmad asegzay n uwsil n usnekdan, yeṭṭafar awsil n usnekdan i isemmed deg umḍan d tewsil. Ẓer imedyaten-a:

• Ha-t wuccen. - (asuf amalay)
• Ha-ten wuccanen. - (asget amalay)
• Ha-tt tuccent. - (asuf unti)
• Ha-tent tuccanin. - (asget unti)

Tamawt:
Udem n uwsil n usnekdan, yeṭṭafar amḍan d tewsit n win iwumi nettmeslay, md:

• Aql-ak, da! - (kečč: asuf, amalay )
• Aql-akem, da! - (kemm: asuf unti)
• Aql-aken, da! - (kunwi: asget, amalay)
• Aql-akent, da! - (kunemti: asget, unti)

Asemmad asegzay:

Asemmad asegzay n uwṣil n usnekdan, yezmer ad yili d isem neɣ d awal nniḍen. Ẓer tifyar-a:

• d isem: Ha-t-a yizem.
• d iglem/arbib: Ha-t-a wuzyin.
• d amḍan: Ha-t-a yiwen.
• d amqim udmawan ilelli: Ha-t-a netta.
• d amqim ameskan: Ha-t-a wa.
• d amqim arbadu: Ha-t-a wayeḍ.
• d asumer/tanfalit: Ha-t-a win tebɣiḍ./Ha-t-a umur-nwen.ε

Asnekdan d wudmawen i as-iwatan:

Asnekdan, ur nezmir ara ad t-nessemres d d wudmawen akk. Yal wa, nessemras-it i kra n wudmawen kan i as-ilaqen.

 * Asnekdan aql, nesseqdac-it d wudem:

a. amezwaru (n wasuf: asuf d usget,  amalay d wunti): nekk, nekkni, nekkenti.

b. wis sin (n wasuf: asuf d usget,  amalay d wunti): kečč, kemm, kunwi, kunemti)

 * Isnekdanen a d ha, nesseqdac-iten d wudem:

wis krad (n wasuf: asuf d usget,  amalay d wunti):  netta, nettat, nitni, nitenti. I tegzi ugar, ɣer imedyaten-a:

• Nekk (amalay): aql-iyi.
• Nekk (unti): aql-iyi.
• Kečč: aql-ik, aql-ak
• Kemm: aql-ikem, aql-akem.
• Netta: ha-t/a-t-a.
• Nettat: ha-tt/a-tt-a.
• Nekkni : aql-aɣ, aql-aneɣ.
• Nekkenti : aql-anteɣ.
• Kunwi: aql-iken, aql-aken.
• Kunemti: aql-ikent, aql-akent.
• Nitni: ha-ten/a-ten-a.
• Nitenti: ha-tent/a-tent-a.

Sadaq Bendali

G.M:

Amahil-a, d ayla n umeskar, ur yelli wi ixedmen ay t-yecban send-is.

https://sadbendali.blogspot.com/2020/11/asnekdan-d-yiwsilen-is.html