Deg ubrid n usebɣes n yimeskaren iqeddcen di taɣult n Tmaziɣt, assa, ad nessenked i yiseqdacen n "tutlayt-inu" tadiwennit i d-yellan akked umedyaz acennay Mahdi Massaid. Ha-tt-aya:
Tutlayt-inu: Ttxil-k senked-d iman-ik ?
Mahdi Massaid: Azul, isem-iw Mahdi Massaid, luleɣ ass n 06 fuṛaṛ 1995 di Buɣni deg waɣir n Tizi Wezzu. Nekk, d acennay, d amaru, suffɣeɣ-d yakan aḍebṣi yesεan seddiset (6) tuɣac deg useggas n 2020, rniɣ-d adlis d ammud n yisefra s uzwel "timcukal" deg useggas n 2022. Γriɣ di tesdawit Mulud At Mεemmer n Tizi-Uzzu, wwiɣ-d deg-s turagt di "iliktrutiknik.
Tutlayt-inu: Kečč d amedyaz, d acennay, melmi d wamek tebdid amecwar-ik ?
Mahdi Massaid: Mačči d ayen ara siḍneɣ, neɣ ara ḥesbeɣ, bdiɣ asmi sεiɣ ahat 17 yiseggasen, uqbel ad lemdeɣ snitra. Lliɣ uriɣ yakan kra n tuɣac, s uẓawan akked yisefra, syen akkin nniɣ-as ilaq ad lemdeɣ snitra imi d nettat kan i iqeṛben ɣer yidles d ccna- nneɣ n Teqbaylit. Akken neẓṛa, di tmetti- nneɣ d amundul neɣ d agitaṛ kan i yellan s ṭṭaqa, ihi bdiɣ lemdeɣ ciṭ cit, s wataṣ n lḥir d lebɣi n temẓi. Yesselmad-iyi imiren yiwen d mmi-s n dadda, isem-is Belεid, yemla-iyi amek ara ṭṭfeɣ snitra, ciṭ ciṭ almi ssawḍeɣ xedmeɣ-d aḍebṣi amezwaru.
Tutlayt-inu: D tamedyezt i d-yesnulfan ccna neɣ d ccna i k-yeǧǧan ad tuɣaleḍ d amedyaz ?
Mahdi Massaid: Ta s ta, tikwal d asefru i d-yettarwen aẓawan, tikwal d anemgal, tikwal tettas-d taɣect tewjed, s usefru akked uẓawan, ad as-tiniḍ d anwa iyi-tt-id-yemlan.
Tutlayt-inu: Anwa i tesmenyafeḍ ɣef wayeḍ ?
Mahdi Massaid: Ur zmireɣ ara ad ferneɣ gar-asen, yal yiwen amek ttafeɣ iman-iw deg-s, yal yiwen s wazal-is, yal yiwen s wudem-is, imi di sin d allalen n usefti n wawal, n tikta. Deg umedya, amdan mi ara yesεu sin warraw-is, ɣur-s yiwen wazal i sεan, yiwet tmuɣli-s ɣur-sen, yiwet n tayri, ɣas mgaraden, d amgured-nni i d ccbaḥa, amgired d abaɣur.
Tutlayt-inu: Acu n ṣṣenf n ccna i tesmenyafeḍ ?
Mahdi Massaid: Ḥemmleɣ akk ccna yellan deg umaḍal, yal aḥulfu yettawi-yi ɣer ṣṣenf ara yernun fell-as, neɣ ad t-yezzuznen, acu kan ṣṣenf i cennuɣ iban, d aceεbi atrar, cennuɣ-t acku yers ɣef lxaṭeṛ. Maca anaẓuṛ ur yezmir ara ad yecnu ayen ur t-nezzuzun ara, neɣ ayen ur t-nesduqqus ara, neɣ zemreɣ ad d-iniɣ luleɣ-d yis-s, d taquddiṛt i d-yeddan di ṛṛuḥ-iw, nettaεṛaḍ ad nexdem ayen icebḥen, yesεan sser, d wayen i wumi nezmer daɣen.
Tutlayt-inu: Γef wacu i d-tettawiḍ tamedyazt ?
Mahdi Massaid: Ttaruɣ ɣef kullec akked wulac, mačči d yiwet n temsalt, ama deg wayen i ddreɣ neɣ d wayen ddren wiyaḍ. Aḥulfu yiwen, ɣas mgaraden yemdanen, imeṭṭi yiwen ɣas allen mgaradent, tikwal tahregt tettas-iyi-d seg yidlisen i qqareɣ, si tuɣac i selleɣ ama si tidak i d-yettnulfun neɣ si tuɣac n yicennayen iqbuṛen. Tahregt! mačči d ayen i nezmer ad d-nessefhem, tettas-d melmi d wakken i as-yehwa, tikwal seg wulac i d-yettas kullec, tikwal d anemgal.
Tutlayt-inu: Amek i ak-d-tusa tikti ad teldiḍ amaṭṭaf n Yutub ?
Mahdi Massaid: Ala yutub mačči d tikti i-d-tusa, ddiɣ d wakud acku ur nezmir ara ad nelḥu mgal-is. D akud i d-yennan akka, tura inaẓuṛen meṛṛa zzuzzuren axeddim -nsen di internet, ɣas akken yewεer-aɣ lḥal imi tikwal ttxaṣṣan wallalen iwakken anaẓuṛ ad yesfaydi si internet, neɣ ad yezzenz adlis-is neɣ aḍebṣi-is d wayen nniḍen di tẓuṛi s umata.
Tutlayt-inu: Acu tezzuzzureḍ deg-s ?
Mahdi Massaid: Zzuzzureɣ deg-s tuɣac, tibidyutin, ayen xeddmeɣ di ccna, tikwal d tibidyutin i xeddmeɣ deg uxxam. Daɣen! zzuzzureɣ deg-s isefra n udlis i d-yeffɣen yakan "Timcukal". Imi llan wid ur nessin ara ad ɣren Tamaziɣt, xeddmeɣ-ten d tibidyutin iwakken ad asen-slen wid ur neqqaṛ ara. Ttaεṛaḍeɣ ad ssiwḍeɣ izen s wallalen yellan gar yifassen.
Tutlayt-inu: Hder-aɣ-d ciṭ ɣef udlis-ik timcukal d wayen yellan deg-s ?
Mahdi Massaid: Adlis Timcukal d adlis n yisefra, xedmeɣ deg-s sin yeḥricen, llan yisefra yesεan izwal, d isefra ɣezzifen ciṭ, ṭṭaqa deg-sen d tuɣac i uriɣ yakan asmi sεiɣ ahat 17 ar 19 yiseggasen, ma d aḥric wis sin i wumi semmaɣ (Am Zik Nni), yal asefru deg-s yesεa kan 9 tẓa yijerdan. Semmaɣ-as Am Zik Nni, acku ttemcabin yisefra-s ɣer wid n zik i d-ttawin di tmetti-nneɣ taqbaylit ama di tmeɣriwin neɣ di ssuq... D adlis i d-iheddṛen ɣef waṭaṣ temsal, ladɣa tudert n yilemẓi di tmetti- nneɣ.
Adlis Timcukal, yella di temkarḍiyin di Tizi Wezzu, ur ssawḍeɣ ara ad t-suffɣeɣ ɣer wanida nniḍen, akken neḥṣa mačči d ayen isehlen. Acu kan win yebɣan ad t-iɣeṛ, neɣ ad t-yesεu, yezmer ad-iyi-d-yeǧǧ izen deg yisebtar n uẓeṭṭa inmetti, si tama-w ad xedmeɣ ayen i zemreɣ akken ad t-ssiwḍaɣ ɣer yal win d yal yiwet d yal adeg.
Tutlayt-inu: Amek tettwaliḍ adeg n udlis Aqbayli di tmetti-nneɣ ?
Mahdi Massaid: Adlis, tuḥwaǧ-it tmetti, yis-s i yettneffis yedles, aṭaṣ i d-yeqqaren d akken drus n wid yeqqaṛen di tmetti n wakud-agi. D tidet, adlis mačči am ccna, yal yiwen d acu n wudem s wayes yesseftay awal akked tikta, ur tezmir ara tmetti ad tidir bla adlis. Akken daɣen, amaru ur yezmir ara ad yaru ma ulac timetti ara d-yessakin deg-s tahregt.
Tameslayt-nneɣ, ilaq ad tettwaru, siwa s tira i tezmer ad timɣuṛ, ad tennerni, ad tekcem tussna. Aɣbel ameqqran, dakken mačči akk tisutwin ɣrant Tamaziɣt.Taɣuṛi n yedlisen n Tmaziɣt, ad d-yas wakud-is, ilaq aṭaṣ n uxeddim, aṭaṣ n lḥir akked ṣṣbeṛ, ilaq daɣen i umaru ad yissin amek ara yessiweḍ izen-is i wid ilaqen.
Tutlayt-inu: Melmi i tettafeḍ iman-ik mi ara taruḍ, mi ara tecnuḍ ? Acu i k-id-yessenṭaqen ?
Mahdi Massaid: Mačči d nekk i iferrnen lawan n tehregt, ur zmireɣ ara ad ẓṛeɣ neɣ ad d-iniɣ melmi i beqquɣ ad aruɣ, acku ttaruɣ di yal akud. Asefru, tizlit neɣ tira s umata, yettas-d kan akka bla aṣiḍen bla lebɣi. D taɣawsa i d-yettasen weḥd-s, daymi i as-semman tahregt.
Tutlayt-inu: Anwa i ak-irennun afud d tebɣest di leqdic-inek ɣef Tmaziɣt ?
Mahdi Massaid: Ayen iyi-irennun tabɣest d wafud, d tayri n bla aṣiḍen neɣ akukru i ttawiɣ deg wul akked wallaɣ i yidles s umata. Tawacult-iw, imawlan-iw neɣ wid i yi-iqeṛben mliḥ, llan diɣ kra n yimeddukal n yidles, kra leḥbab ttakken-iyi aṭaṣ n tebɣest akked lḥir. Mi ara yamen unaẓuṛ s wayen ixeddem, ulac i izemren ad t-yessefcel, ɣas ad yeεyu, ad yesteεfu meεna ur ifeccell ara. Tikwal, ula d facal-nni, yettuɣal d tahregt ara d-yarwen tizlit, awal neɣ taẓuṛi. Tikwal, ɣas yebɣa unaẓuṛ ad yeḥbes, ur yettizmir ara. Yezmer ahat ad iɣab ɣef wid i t-iḥemmlen, meεna ur yezmir ara ad yeǧǧ taẓuṛi ma tugi ad t-teǧǧ.
Tutlayt-inu: Yella wacu i d-tessewjadeḍ akka ɣer sdat ?
Mahdi Massaid: Amaynut yezga yella, meεna ur zmireɣ ara ad d-iniɣ melmi ad yeffeɣ imi mačči deg ufus-iw i tella. Yerna melmi kan i d-suffɣeɣ tizlit tamaynut i yellan di yutub, d tizlit ɣef yennayer teffɣed yennayer iεeddan.
Tutlayt-inu: Kečč d ilemẓi akken kan tebdiḍ amecwar, acu tessarameḍ ?
Mahdi Massaid: Ssarameɣ ad yili usirem, d netta i d ṣṣeḥ. Ssarameɣ idles-nneɣ ad yaweḍ ɣer wanda ilaq, ad yekcem tussna, ad yettwaxdem akken ilaq. Ssarameɣ ad nessiweḍ ad nefrez ger lḥeb d ukerfa, ssarameɣ ur ttiliɣ ara seg ukerfa.
Tutlayt-inu: Awal-ik n taggara i wid i iqeddcen ɣef yedles-nneɣ - Tutlayt-inu ?
Mahdi Massaid: Ad asen-iniɣ afud igerrzen, ladɣa ilmeẓyen d telmeẓyin iqeddcen ɣef yidles. Ad asen-iniɣ tanemmirt tameqqṛant i widak igan llsas n lebni n yidles aqbayli d umaziɣ s umata. Ma d wid n wakud-agi, ssarameɣ ad rnun ad xedmen ugar, ad gerrzen taswiεt ugar. Facal, ilaq ad t-nerr d lǧehd swayes ara nqabel ayen i d-iteddun. Tanemmirt ɣef udiwenneni-agi, ssarameɣ ad iliɣ fessuseɣ ɣef wid ara t-yeɣren.
Tadiwennit, tga-tt Farida Cebbiri
https://sadbendali.blogspot.com/2023/02/tadiwennit-d-umedyaz-acennay-ilemzi.html
Bravo mon jeune bonne persévérance
RépondreSupprimerD ayen yelhan
RépondreSupprimerAfud igerrzen