Mi nebda tadiwennit d tmarut-nneɣ, nessuter-as ad d-tessenked iman-is i yimeɣriyen n “tutlayt-inu, ha-t-a wamek i d-terra: “ Azul i "tutlayt-inu" ! Azul merra ɣef yimeɣriyen-is”. Samira Cirik, d yiwet n tlemẓit ilulen di taddart n "Ugusim", i d-yezgan deg tɣiwant n Yillulen n Umalu. Aɣir n Tizi Wezzu. D yiwet i iḥemmlen tutlayt-is seg wasmi i tella meẓẓiyet, d ayen i tt-yeǧgan dɣa, asmi d-tuwi akayad n BAK deg useggas-nni n 2008, tefren s lebɣi-s taɣult n tutlayt d yidles amaziɣ akken ad tɣer di tesdawit n Mulud At Mɛemmer n Tizi Wezzu. Segmi d-tuwi agerdas-is, ur tɛettel ara, tekcem deg taɣult n uselmed. Deg-s ay tella ar tura.
Tutlayt-inu: Samira Cirik, kemm i iḥemmlen tutlayt-im tamaziɣt si temẓi-m, melmi d wamek i tebda, i tettkemmil teqsiḍt n tayri gar-awent?
Samira Cirik: Taqsiḍt-iw d tmaziɣt, tebda-d aṭas aya. Cfiɣ-d akka, d tamecṭuḥt i ḥemmleɣ akk ayen yesεan assaɣ d teqbaylit, ḥemmleɣ ladɣa aẓawan d yisefra, imir ttḥessiseɣ aṭas i rradyu tis-snat. Ahat d tagi dɣa i yeẓẓan deg-i tayri n tutlayt. Syin simmal ttimɣureɣ simmal tettnerni deg-i tayri-agi. Tayri-agi n tutlayt, sakkin tuwi-iyi qbala ar tin n yidles akked tmagit, tigi diɣ grent-iyi di tin n tɣuri d uselmed akken ad treḍqeɣ alma d annar n tira. Akka akk i d-mseḍfarent ! Ahat limer ur d-ddukklent ara akka, tili ass-a mačči di tira ara ggriɣ ! D ayen i yi-yeǧǧan ad xemmeɣ belli tayri n tmaziɣt ma ur tegmi ara tettmettat.
Tutlayt-inu: D acu kem-yessbeɣsen akken tuɣaleḍ d taselmadt n tutlayt tamaziɣt?
Samira Cirik: Ayen iyi-yessbeɣsen akken ad uɣaleɣ d taselmadt n tmaziɣt, di tazwara ad d-iniɣ d tayri rebbaɣ fell-as. Sakin riɣ diɣen ad zzuzzreɣ tayri-agi, akked d tsutwin i d-iteddun. Riɣ aladɣa ad ssiwḍeɣ inelmaden ad akin i ccbaḥa akked tzemnit yeffren deg yidles-nneɣ am wakken i as-ukiɣ uqbel, ula d nekk.
Tutlayt-inu: Amek tettḥussuḍ i yiman-im mi ara tettiliḍ sdat yinelmaden-im di tegnit n uselmed?
Samira Cirik: Di tugti n lewqat, ttḥulfuɣ i yiman-iw d tamasayt (responsable); acku ẓriɣ, wid yellan sdat-i, d nutni d imal n tutlayt-nneɣ. Annect-a, yeslalay-d deg-i afud akken ad nadiɣ tarrayin timaynutin ara ten-yeǧǧen ad ḥemmlen tutlayt-nsen iwakken ad as-gen azal u ad qedcen fell-as azekka am wakka dɣa ay tteɛraḍeɣ nekki.
Tutlayt-inu: Amek i yezmer uselmad ad yekki di lebni n yimal n tutlayt d usnefli-nnes?
Samira Cirik: Aselmad yezmer ad yikki di lebni n yimal n tutlayt ma yessufeɣ-d inelmaden uzmiren i iḥemmlen ayen-nsen. Acku anelmad yeɣran akken ilaq tutlayt-is u ira-tt, am wakken tt-ira uselmad-is ala s usnefli ara d-yeglu. D nunti ara yeqqlen sakin d imal-is. Ma yessaweḍ uselmad ɣer waya, ha-t-an yull aṭas tameslayt-is. Sakkin, d tidet yella wayen nniḍen i yezmer ad yeg uselmad am tira d unadi. Aladɣa asnulfu.
Tutlayt-inu: Acu tettwaliḍ yezmer ad yall deg uḥraz n tmagit d yidles d useḥbiber fell-asen deg wakud amiran?
Samira Cirik: Ayen ara yawsen aḥraz n tmagit d yidles akka tura, ur cukkeɣ ara d ayen yuɛren, ilaq kan yiwen ad yeddu d tallit n tura ; am wakken teddunt akk tutlayin. Meḥsub, yuwi-d ad neɛreḍ ula d nekkni amek ara nessemres tutlayt-nneɣ deg ttawilat-agi itraren ay d-yettnulfun. Ayen yessefraḥen imi abrid-agi yettwabda yakan. Llan wid i as-yeṛẓan asalu. Ad d-fkeɣ amedya s wayen iga Mass Kamal Buɛmara yerran asegzawal-is d asnas, neɣ tibidyutin n uselmed i xeddmen kra n yiselmaden d tselmadin n tmaziɣt di Youtube akked Facebook…
Tutlayt-inu: Acu i yesnernayen, i yessimɣuren tutlayt di tmetti akked tsudda n uwanek?
Samira Cirik: S yiwen wawal kan, ad d-iniɣ d afarem ( la pratique) !
Tutlayt-inu: Acu-ten wassaren n Tmaziɣt assa akken ad tecbu tutlayin nniḍen yenneflin?
Samira Cirik: Tamaziɣt tesra timetti-s. Assar i ttwaliɣ yezwar ass-a, d timetti yettarun. Acku tamaziɣt mazal ur as-yettunefk ara wazal tuklal deg ufus n yimawlan-is segmi tugti deg-sen ur ssinen ara ad tt-arun. Ihi tamaziɣt tesra win ara tt-yarun, ma nezwar kan deg waya, mačči kan d nettat, dacu ula d nekkni ad d-necbu leǧnas nniḍen.
Tutlayt-inu: Tineggura-a dɣa, tekcem Tmaziɣt di google traduction/asuɣel. Acu d aḥulfu-inem ɣef tedyant-a?
Samira Cirik: Aya d ayen igerrzen maḍi, aya si tama yefka-d ttbut belli tutlayt-agi tezmer ad tecbu tid nniḍen yenneflin, si tayeḍ yerna-d ttbut belli ula d nekkni nezmer ad necbu wiyiḍ. Skud llan akka yimdanen iqeddcen deg uḥric-agi n usetrer n tutlayt, ala lxir ara yilin ɣer sdat.
Tutlayt-inu: Kemm - yesselmaden Tamaziɣt, tgiḍ asurif zik, ɣer tira n tsekla, i tebdiḍ s usuqel, mmeslay-aneɣ-d ɣef way-a.
Samira Cirik: Uqbel ad kecmeɣ deg taɣult n uselmed, i yella lḥir-agi n tira deg-i. Yal tikkelt, amek i d-yettas lebɣi ɣer waya : llan wussan ideg i d-suguneɣ kra deg wallaɣ-iw kan, syin ad t-jerrdeɣ; yella diɣ anida ttaruɣ ayen ḥulfaɣ, neɣ ayen walaɣ, ddreɣ neɣ sεeddan-t wiyaḍ... Ttaruɣ-ten kan akka s tɣawalt ɣef tferkit.
Asuqel, bdiɣ-t segmi i ɣriɣ tamaziɣt d asawen. Bdiɣ niqal sekra n yiḍrisen imecṭaḥ, ttaruɣ i yiman-iw, syin deg yisebtar n Facebook: am uḍris-nni "Amesmar" d-yeddan deg udlis aɣurbiz n ugraw " Tunt-inu". Winna, d aḍris d-ssuqleɣ seg wayen uran watmaten Grimm. Seg yiḍrisen iwezlanen am wigi i uwḍeɣ sakkin almi d ayen ɣezzifen. Amedya am udlis « Taɛekkazt n umɣar azemni » i d-nessuffeɣ ussan-agi iɛeddan nekk akked tmarut Wiza AMUR ɣer teẓrigt ccix Muḥend u Lḥusin. Nessemyezg-d deg-s tidmi n yiwen ufiluẓuf iwumi semman Epictète. Ad farṣeɣ dɣa tagnit akken ad snemmreɣ aṭas tamarut-agi i iyi-d-yettaken yal tikkelt tabɣest, akken ad kemmleɣ deg ubrid-agi n tira d usuqel. D nettat i iyi-yellan d amnir d ufud yal mi ara rrẓen yifadden i tira.
Tutlayt-inu: Annect-a, yessaweḍ-ikem tessuffɣeḍ-d adlis-im amezwaru ddaw uzwel “Gar layas d usirem”, ssenked-it-id ttxil-m, tiniḍ-d acu yegber ?Samira Cirik: "Gar layas d usirem" d ammud n yisefra ideg llan wazal n 75 d azwel. Isefra uriɣ deg-s, ur ɣezzifit ara. Anagar yiwen neɣ sin kan i meqqren.
Ammud-agi, yebda s tezwart i iyi-tura dɣa Massa Wiza AMUR; syin, bḍiɣ-t ɣef krad yixfawen. Ixef amezwaru, yejmel-d isefra i d-yuwin ɣef layas; wis sin, yejmel-d wid i d-yuwin ɣef usirem; ma d aneggaru, d tisuqilin i giɣ deg-s : rriɣ-d ɣer teqbaylit kra n yisefra n yimedyazen iberraniyen i ḥemmleɣ ad ɣreɣ si zik-iw. Ad d-bedreɣ amedya : Maurice Carême, Jacques Prévert, Gérard de Nerval, Ɛumer Lxiyam d wiyiḍ... S umata d aya i yellan deg-s, ma d ayen nniḍen ad neǧǧ axir imeɣri ad t-id-yessekfel.
Tutlayt-inu: Adlis-inem, iwumi i iwata? i yinelmaden neɣ i medden akk?
Samira Cirik: Ɣef wakken meyyzeɣ, ammud-iw, iwata merra wid ara t-yeɣren : ama i yinelmaden ama i yiselmaden i yimeqranen neɣ i yimeẓyanen... I yiwetmen neɣ i twetmin. Isental-is yemgaraden, yal wa ad yaf deg-sen leɛmer-is, yal wa yaf deg-s uzuf-is. Yerna anwa seg-neɣ ur njerreb ara layas, anwa ur nrebba ara asirem ?
Tutlayt-inu: Di taggara-a, ddeqs n yilmeẓyen am kemm, yeččuren d lebɣi, i ikecmen deg unnar n tira maca, si tama ttmagaren ugur n yimeɣriyen i ixussen, si tama nniḍen, ur ttafen ara afus n tallelt i useddu n tsekla-nsen. Acu d tamuɣli-m ɣer taluft-a?
Samira Cirik: Annect-a yella s tidet, d ayen iwumi rriɣ tamawt. Maca mačči d ayen yessewhamen, acku timetti-nneɣ si zik ur teqqar ara aṭas. Ladɣa s tutlayt-is, tagi dɣa amzun tebɛed akk fell-as. Ɣef waya i ilaq dɣa ad d-naf tifrat i wugur-a. Ahat llaq ad nnadi amek ara nesseqreb adlis s imeɣri neɣ wagi ɣer udlis ? Maca send aya yuwi-d uqbel ad nwali amek ara yelmed tira acku ulamek ara iɣer yiwen tutlayt ur yessin ara ad yaru.
Sya ar imir, yuwi-d diɣ ɣef yimura imaynuten i aɣ-yecban ur fecclen ara. Yal yiwen, ad yexdem s wul-is ayen yessen akken yezmer. Yuwi-d dɣa ad nawi amedya n Kafka anda almi d asmi yemmut d asawen i t-ɣran waṭas yimdanen. Dagi riɣ ad d-iniɣ belli amaru yuwi-d ad yexdem s tayri mačči iwakken ad yettwaɣer.
Tutlayt-inu: Acu i txeddem massa Samira Cirik deg wakuden-is ilmawen?
Samira Cirik: Deg wakuden-iw ilmawen, yal tikkelt amek. Tikkelt d tira, tikkelt d ccna, tikwal d anadi deg tsekla d yidles... Tikwal diɣ, am tlawin-nni kan n zik : tibḥirt akal d ugama.
Tutlayt-inu: Acu d isenfaren-im i yimal?
Samira Cirik: Γer sdat, ad ilin yisenfaren imaynuten. Aql-i, deg yiwen wammud n tullisin i bdiɣ deqs ayagi. Ma ɣezzif leɛmer, ula d wagi ad d-taweḍ nnuba-s i usiẓreg.
Tutlayt-inu: Acu tessaram massa Samira, i tudert-is n twacult d umahil?
Samira Cirik: Ssarameɣ tazmert akked yirad. Tazmert, imi d tagi i d-yettaken lbenna n tudert d ufud i umahil. Irad, acku d wagi i yessebɣasen, ticki i d-rzan waṭṭanen ɣer tafekka. Yenna-as dɣa Epictète : « Aṭṭan d ugur i tfekka mačči i yirad... Asquder d ugur i yiḍarren macči i yirad ».
Tutlayt-inu: Awal aneggaru a-t-an ɣur-m, ini-d deg-s ayen triḍ.
Samira Cirik: Ad d-iniɣ tanemmirt i "tutlayt inu" imi i iyi-tga azal tesnubget-iyi, tanemmirt imi iiyi-tefka tagnit akken ad d-awiɣ uma d ixef n umeslay ɣef tirmit-inu di tira akked uselmed. Leqdic am wagi txeddem, d ayen i yessefraḥen u d ayen yessebɣasen aṭas imura. Nessaram-as teɣzi n leɛmer. Ar tufat.
Tadiwennit, iga-tt S.Bendali
https://sadbendali.blogspot.com/2025/03/tadiwennit-d-tselmadt-tamarut-samira.html
Commentaires
Enregistrer un commentaire