Tadiwennit d tselmadt tamarut Samira Cirik

 Mi nebda tadiwennit d tmarut-nneɣ, nessuter-as ad d-tessenked iman-is i yimeɣriyen n tutlayt-inu, ha-t-a wamek i d-terra: Azul i "tutlayt-inu"  ! Azul merra ɣef yimeɣriyen-is. Samira Cirik, d yiwet n tlemit ilulen di taddart n "Ugusim", i d-yezgan deg tɣiwant n Yillulen n Umalu. Aɣir n Tizi Wezzu. D yiwet i iemmlen tutlayt-is seg wasmi i tella meẓẓiyet, d ayen i tt-yeǧgan dɣa, asmi d-tuwi akayad n  BAK deg useggas-nni n 2008,  tefren s lebɣi-s taɣult n tutlayt d yidles amaziɣ akken ad tɣer  di tesdawit n Mulud At Mɛemmer n Tizi Wezzu. Segmi d-tuwi agerdas-is, ur tɛettel ara, tekcem deg taɣult n uselmed. Deg-s ay tella ar tura.

Tamarut Samira Cirik

Tutlayt-inu: Samira Cirik, kemm i iemmlen tutlayt-im tamaziɣt si temi-m, melmi d wamek i tebda, i tettkemmil teqsit n tayri gar-awent?

Samira Cirik: Taqsit-iw d tmaziɣt, tebda-d aas aya. Cfiɣ-d akka, d tamecut i  emmleɣ akk ayen yesεan assaɣ d teqbaylit, emmleɣ ladɣa aawan d yisefra, imir ttessiseɣ aas i rradyu tis-snat. Ahat  d tagi dɣa i yeẓẓan deg-i tayri n tutlayt. Syin simmal ttimɣureɣ simmal tettnerni deg-i tayri-agi. Tayri-agi n tutlayt, sakkin tuwi-iyi  qbala ar tin n yidles akked tmagit,  tigi diɣ grent-iyi di tin n tɣuri  d uselmed akken ad treqeɣ alma d annar n tira. Akka akk i d-msefarent !  Ahat limer ur d-ddukklent ara akka, tili ass-a mačči di tira ara ggriɣ ! D ayen i yi-yeǧǧan ad xemmeɣ belli tayri n tmaziɣt ma ur tegmi ara tettmettat.

Tutlayt-inu: D acu kem-yessbeɣsen akken tuɣale d taselmadt n tutlayt tamaziɣt?

Samira Cirik: Ayen iyi-yessbeɣsen akken ad uɣaleɣ d taselmadt n tmaziɣt, di tazwara ad d-iniɣ d tayri rebbaɣ fell-as.  Sakin  riɣ diɣen ad zzuzzreɣ tayri-agi, akked d tsutwin i d-iteddun.  Riɣ aladɣa ad ssiweɣ inelmaden ad akin i ccbaa akked tzemnit  yeffren deg yidles-nneɣ am wakken i as-ukiɣ uqbel, ula d nekk.

Tutlayt-inu: Amek tettussu i yiman-im mi ara tettili sdat yinelmaden-im di tegnit n uselmed?

Samira Cirik: Di tugti n lewqat,  ttulfuɣ i yiman-iw d tamasayt (responsable); acku riɣ, wid yellan sdat-i, d nutni d imal n tutlayt-nneɣ.  Annect-a,  yeslalay-d deg-i afud akken ad nadiɣ tarrayin timaynutin ara ten-yeǧǧen ad emmlen tutlayt-nsen iwakken ad as-gen azal u ad qedcen fell-as azekka am wakka dɣa ay tteɛraeɣ nekki.

Tutlayt-inu: Amek i yezmer uselmad ad yekki di lebni n yimal n tutlayt d usnefli-nnes?

Samira Cirik: Aselmad yezmer ad yikki di lebni n yimal n tutlayt ma yessufeɣ-d inelmaden uzmiren i iemmlen ayen-nsen.  Acku anelmad yeɣran akken ilaq tutlayt-is u ira-tt, am wakken tt-ira uselmad-is ala s usnefli ara d-yeglu.  D nunti ara yeqqlen sakin d imal-is. Ma yessawe uselmad ɣer waya, ha-t-an yull aas tameslayt-is.  Sakkin, d tidet yella wayen nnien i yezmer ad yeg uselmad  am tira d unadi. Aladɣa asnulfu.

Tutlayt-inu: Acu tettwali yezmer ad yall deg uraz n tmagit d yidles d usebiber fell-asen deg wakud amiran?

Samira Cirik: Ayen ara yawsen araz n tmagit d yidles akka tura, ur cukkeɣ ara d ayen yuɛren,  ilaq kan yiwen ad yeddu d tallit n tura ; am wakken teddunt akk tutlayin.  Mesub, yuwi-d ad neɛre  ula d nekkni amek ara nessemres tutlayt-nneɣ deg ttawilat-agi itraren ay d-yettnulfun. Ayen yessefraen imi abrid-agi yettwabda yakan. Llan wid i as-yeṛẓan asalu.  Ad d-fkeɣ amedya s wayen iga Mass Kamal Buɛmara yerran asegzawal-is d asnas,  neɣ tibidyutin n uselmed i xeddmen kra n yiselmaden d tselmadin n tmaziɣt di Youtube akked Facebook

Tutlayt-inu: Acu i yesnernayen, i yessimɣuren tutlayt di tmetti akked tsudda n uwanek?

Samira Cirik: S yiwen wawal kan, ad d-iniɣ d afarem ( la pratique) ! 

Tutlayt-inu: Acu-ten wassaren n Tmaziɣt assa akken ad tecbu tutlayin nnien yenneflin?

Samira Cirik: Tamaziɣt tesra timetti-s. Assar i ttwaliɣ yezwar ass-a, d timetti yettarun. Acku tamaziɣt mazal ur as-yettunefk ara wazal tuklal deg ufus n  yimawlan-is segmi tugti deg-sen ur ssinen ara ad tt-arun.  Ihi tamaziɣt tesra win ara tt-yarun, ma nezwar kan deg waya, mačči kan d nettat,  dacu ula d nekkni ad d-necbu leǧnas nnien.

Tutlayt-inu: Tineggura-a dɣa, tekcem Tmaziɣt di google traduction/asuɣel. Acu d aulfu-inem ɣef tedyant-a?

Samira Cirik: Aya d ayen igerrzen mai, aya si tama yefka-d ttbut belli tutlayt-agi tezmer ad tecbu tid nnien yenneflin, si taye yerna-d ttbut belli ula d nekkni nezmer ad necbu wiyi. Skud llan akka yimdanen iqeddcen deg uric-agi n usetrer n tutlayt, ala lxir ara yilin ɣer sdat.

Tutlayt-inu: Kemm - yesselmaden Tamaziɣt,  tgi asurif zik, ɣer tira n tsekla, i tebdi s usuqel, mmeslay-aneɣ-d ɣef way-a.

Samira Cirik: Uqbel ad kecmeɣ deg taɣult n uselmed, i yella lir-agi n tira deg-i. Yal tikkelt, amek i d-yettas lebɣi ɣer waya : llan wussan ideg i d-suguneɣ kra deg wallaɣ-iw kan, syin ad t-jerrdeɣ; yella diɣ anida ttaruɣ ayen ulfaɣ, neɣ ayen walaɣ, ddreɣ neɣ sεeddan-t wiya... Ttaruɣ-ten kan akka s tɣawalt ɣef tferkit. 

Asuqel, bdiɣ-t segmi i ɣriɣ tamaziɣt d asawen. Bdiɣ niqal sekra  n yirisen imeca, ttaruɣ i yiman-iw, syin deg yisebtar n Facebook:  am uris-nni "Amesmar" d-yeddan deg udlis aɣurbiz n ugraw " Tunt-inu". Winna, d aris d-ssuqleɣ seg wayen uran watmaten Grimm. Seg yirisen iwezlanen am wigi i uweɣ sakkin almi d ayen ɣezzifen.   Amedya am udlis  « Taɛekkazt n umɣar azemni » i d-nessuffeɣ ussan-agi iɛeddan nekk akked tmarut Wiza AMUR ɣer terigt ccix Muend u Lusin.  Nessemyezg-d deg-s tidmi n yiwen ufiluuf iwumi semman  Epictète. Ad fareɣ dɣa tagnit akken ad snemmreɣ aas tamarut-agi i   iyi-d-yettaken yal tikkelt tabɣest, akken ad  kemmleɣ deg ubrid-agi n tira d usuqel. D nettat i iyi-yellan  d amnir  d ufud yal mi ara rren yifadden i tira.

Adlis "Gar layas d usirem"
Tutlayt-inu: Annect-a,  yessawe-ikem tessuffɣe-d adlis-im amezwaru ddaw uzwel Gar layas d usirem, ssenked-it-id ttxil-m, tini-d acu yegber ?

Samira Cirik: "Gar layas d usirem"   d ammud n yisefra ideg llan wazal n 75 d azwel.  Isefra uriɣ deg-s, ur ɣezzifit ara.  Anagar yiwen neɣ sin kan i meqqren.

Ammud-agi, yebda s tezwart i iyi-tura dɣa Massa Wiza AMUR; syin, biɣ-t ɣef krad yixfawen.  Ixef amezwaru, yejmel-d  isefra i d-yuwin ɣef layas; wis sin, yejmel-d wid i d-yuwin ɣef usirem; ma d aneggaru, d tisuqilin i giɣ deg-s : rriɣ-d ɣer teqbaylit kra n yisefra n yimedyazen iberraniyen i emmleɣ ad ɣreɣ si zik-iw. Ad d-bedreɣ amedya : Maurice Carême, Jacques Prévert,  Gérard de Nerval, Ɛumer Lxiyam d wiyi...  S umata d aya i yellan deg-s, ma d ayen nnien ad neǧǧ axir imeɣri ad t-id-yessekfel.

Tutlayt-inu: Adlis-inem, iwumi i iwata? i yinelmaden neɣ i medden akk?

Samira Cirik: Ɣef wakken meyyzeɣ, ammud-iw,  iwata merra wid ara t-yeɣren : ama i yinelmaden ama i yiselmaden i yimeqranen neɣ i yimeyanen... I yiwetmen neɣ i twetmin.    Isental-is yemgaraden, yal wa ad yaf deg-sen leɛmer-is,  yal wa yaf deg-s uzuf-is. Yerna anwa seg-neɣ ur njerreb ara layas, anwa ur nrebba ara asirem ?

Tutlayt-inu: Di taggara-a, ddeqs n yilmeyen am kemm,  yeččuren d lebɣi, i ikecmen deg unnar n tira maca, si tama ttmagaren ugur n yimeɣriyen i ixussen, si tama nnien, ur ttafen ara afus n tallelt i useddu n tsekla-nsen. Acu d tamuɣli-m ɣer taluft-a?

Samira Cirik: Annect-a yella s tidet, d ayen iwumi rriɣ tamawt. Maca mačči d ayen yessewhamen, acku timetti-nneɣ si zik ur teqqar ara aas. Ladɣa s tutlayt-is, tagi dɣa amzun tebɛed akk fell-as.  Ɣef waya i ilaq dɣa ad d-naf tifrat i wugur-a. Ahat llaq ad nnadi  amek ara nesseqreb adlis s imeɣri neɣ wagi ɣer udlis ? Maca send aya yuwi-d uqbel ad nwali amek ara yelmed tira acku ulamek ara iɣer yiwen tutlayt ur yessin ara ad yaru. 

Sya ar imir, yuwi-d diɣ ɣef yimura imaynuten i aɣ-yecban ur fecclen ara. Yal yiwen, ad yexdem s wul-is ayen yessen akken yezmer.  Yuwi-d dɣa ad nawi amedya n Kafka anda almi d asmi yemmut d asawen i t-ɣran waas yimdanen. Dagi riɣ ad d-iniɣ belli amaru yuwi-d ad yexdem s tayri mačči iwakken ad yettwaɣer.

Tutlayt-inu: Acu i txeddem massa Samira Cirik deg wakuden-is ilmawen?

Samira Cirik: Deg wakuden-iw  ilmawen, yal tikkelt amek.  Tikkelt d tira, tikkelt d ccna, tikwal d anadi deg tsekla d yidles... Tikwal diɣ, am tlawin-nni kan n zik : tibirt akal d ugama.

Tutlayt-inu: Acu d isenfaren-im i yimal?

Samira Cirik: Γer sdat, ad ilin yisenfaren imaynuten. Aql-i, deg yiwen wammud n tullisin i bdiɣ deqs ayagi.  Ma ɣezzif leɛmer, ula d wagi ad d-tawe nnuba-s i usireg.

Tutlayt-inu: Acu tessaram massa Samira, i tudert-is n twacult d umahil?

Samira Cirik: Ssarameɣ tazmert akked yirad. Tazmert, imi d tagi i d-yettaken lbenna n tudert d ufud i umahil. Irad, acku d wagi i yessebɣasen, ticki i d-rzan waṭṭanen ɣer tafekka. Yenna-as dɣa Epictète : « Aṭṭan d ugur i tfekka mačči i yirad... Asquder d ugur i yiarren macči i yirad ».

Tutlayt-inu: Awal aneggaru a-t-an ɣur-m, ini-d deg-s ayen tri.

Samira Cirik: Ad d-iniɣ tanemmirt i "tutlayt inu" imi i iyi-tga azal tesnubget-iyi, tanemmirt imi iiyi-tefka tagnit akken ad d-awiɣ uma d ixef n umeslay  ɣef tirmit-inu di tira akked uselmed. Leqdic am wagi txeddem, d ayen i yessefraen u d ayen yessebɣasen aas imura. Nessaram-as teɣzi n leɛmer. Ar tufat.

 

Tadiwennit, iga-tt S.Bendali

https://sadbendali.blogspot.com/2025/03/tadiwennit-d-tselmadt-tamarut-samira.html

Commentaires