"Ayen i iyi-yewwwin ɣer uselmed, d tayri n Tmaziɣt, seg wasmi lliɣ d tamecṭuḥt, lemmdeɣ-tt, ḥemmleɣ-tt d ayen kan; ass-a, uɣaleɣ sselmadeɣ-tt seg wul."

Lilya Miludi: Uwiɣ-d akayad n "bak" deg useggas n 2017, syin akkin xtareɣ Tamaziɣt deg uɣerbaz unnig n yiselmaden n Buzerriεa, nexdem asileɣ di kraḍ yiseggasen. Deg useggas amezwaru d wis sin, nexdem ayen yerzan tutlayt acku llan yid-neɣ yinelmaden iεerbawalen ur neɣri ara akk Tamaziɣt. Tazrawt, tella am tin n tesdawit, ma yella deg useggas aneggaru, nexdem ɣef wayen yerzan aselmed, izegriren akken ma llan ɣef wayen ara n-af deg wennar nexdem daɣen tannant i yebḍan ɣef sin yiḥricen: aḥric aẓrayan, anida nettwali amek i d-tessenkad tselmadt timsirin, d uḥric asdaran anida nekkni s timmad-nneɣ ad d-nessenked timsirin. Zemreɣ ad d-iniɣ belli aḥric ameqqran n wayen i d-lemdeɣ, lemdeɣ-t-id deg tannant, nexdem-d aneqqis n tannant ɣer taggara. Aseggas-nni, nexdem kan azgen seg tannant acku yeɣli-d lehlak n "covid-19"; syin uwiɣ-d agerdas-inu n turagt n tmaziɣt.
Tutlayt-inu: D acu n waktayen igerrzen i d-tḥerzeḍ seg uɣerbaz-a (neɣ wid ixussen ma llan)
Lilya Miludi: Deg uɣerbaz-a, llan aṭas n waktayen yelhan acku Tamaziɣt-agi! ttwalin-tt yiεerbawalen d tamaynut, llan wid i as-yefkan azal lemden-tt, ttmeslayen-tt war uguren. Iselmaden i aɣ-yeslmeden, gerrzen sεan mliḥ timussniwin, maca yella kan yiwen wugur: iselmaden-agi d wid n Tizi-Wezzu, Bgayet d Tubiret. Ttasen-d alamma d Lezzayer tamaneɣt, llan wid ur nesεi ara ttawil akken ad qqimen din ttuɣalen. Γef way-a, zemreɣ ad d-iniɣ belli yella cwiṭ n lexṣaṣ n yiselmaden.
Tutlayt-inu: Acuɣer tesmenyifeḍ asileɣ deg uɣerbaz unnig n yiselmaden ɣef tesdawit Mulud At Mεemmer?
Lilya Miludi: Smenyifeɣ asileɣ deg uɣerbaz unnig n yiselmaden ɣef tesdawit n Mulud At Mεemmer, acku deg uɣerbaz unnig n yiselmaden asileɣ-nneɣ ad d-nawi deg-s akk ayen neḥwaǧ ɣef uselmed d aheyyi i wakken ad aɣ-id-suffɣen d iselmaden ad nruḥ srid ɣer wannar.
Tutlayt-inu: D tayri n Tmaziɣt i kem-yewwin ɣer uselmed neɣ d tin n yigerdan imeẓyanen?
Lilya Miludi: Ayen i iyi-yewwwin ɣer uselmed d tayri n Tmaziɣt, seg wasmi lliɣ d tamecṭuḥt lemmdeɣ tamaziɣt ḥemmleɣ-tt d ayen kan, yal tikkelt ttawiɣ-d deg-s tazmilt tamezwarut ass-a uɣaleɣ sselmadeɣ-tt seg wul, ssarameɣ ad d-yas wass anida ara tennerni ad tuɣal tesεa azal am nettat am tutlayin nniḍen.
Tutlayt-inu: Anida i tesseɣreḍ deg useggas-a deffir mi tfukkeḍ tizrawin?
Lilya Miludi: Degmi kfiɣ tizrawin-inu, uwiɣ-d agerdas, bdiɣ aselmed deg temnaḍt n Uẓeffun deg uɣerbaz amenzu ḤAKEM Muḥemmed, Bzerqa.
Tutlayt-inu: Mmeslay-aɣ-d ɣef mi tebdiḍ, ini-aɣ-d amek? Acu tettḥulfuḍ tura mi tesεiḍ aseggas n tirmit.
Lilya Miludi: Asmi bdiɣ, deg tazwara, kukraɣ acemma acku mi ara tiliḍ deg wannar yemgarad ɣef tannant, ufiɣ-d iman-iw d tamasayt ɣef tneɣrit, aseggas-agi daɣen d awetyan lehlak-agi aṭas n tɣawsiwin i ibeddel akud yenqes, inelmaden ẓẓayit, aswir iṣubb... maca mi iεedda lḥal, bdiɣ seεεuɣ tirmit uɣeɣ tanumi. Yerza-d ɣur-i umaswaḍ yefka-iyi-d iwellihen, ḍefreɣ-ten, uɣaleɣ ur sεiɣ ula d yiwen wugur.
Tutlayt-inu: Aṭṭan n covid 19, iḥuza aṭas isemras n wakud, asuddes d wahilen iɣurbizen; amek teddreḍ taluft-a kemm yellan d taselmadt tamanunt?
Lilya Miludi: Aṭṭan n covid 19 iḥuza isemras n wakud d wahilen deg wannect-agi d inelmaden i yenṭerren s waṭas ɣef yiselmaden. Di tazwara, ula d nekk ttafeɣ-d kra n wuguren ladɣa deg usemres n wakud d temsirin yettwakksen i yinelmaden, maca uɣaleɣ ssemraseɣ akud akken iwata timsirin-nni yesεan azal yettwakksen segzayeɣ-asen deg tneɣrit mi ara nesεu cwiṭ n wakud. Ugur ameqqran i d-nettaf s yiselmaden, d akken inelmaden ttɣiman aṭas n wakud deg uxxam, akud-nni i sεan ur lemmden ara deg-s ɣef way-a nettaf-d uguren yid-sen deg tneɣrit.
Tutlayt-inu: S umata, iselmaden n Tmaziɣt, ttḥemmilen-ten yinelmaden-nsen, i kemm, amek tḍerru yid-m (hh)?
Lilya Miludi: Iselmaden n Tmaziɣt, ḥemmlen-ten yinelmaden acku ttafen iman-nsen mi ara d-senfalin s tutlayt-nsen tayemmat. Nekk, inelmaden-iw, ḥemmlen-iyi seg wass amezwaru yid-sen ladɣa imi meẓẓiyeɣ rnu ɣef way-a ḥnineɣ aṭas ɣer-sen. Ttakeɣ-asen tagnit ad d-senfalin, ur smenyifeɣ ara gar-asen, kifkif-iten akk ɣur-i. Ass aneggaru n uswir wis semmus, deg uɣerbaz, tinelmadin akk ttrunt ur bɣint ara ad iyi-ǧǧent dagi kan ara d-iban wassaɣ gar-i yid-sen.
Tutlayt-inu: D acu d awal-im ɣef yibalmuden d tselmadt-nsen i ten-yesɣaren s tutlayt n tyemmat-nsen?
Lilya Miludi: Aselmed n Tmaziɣt d yinelmaden-iw, ur d-ufiɣ ara deg-s ula d ugur acku d tutlayt-nsen tayemmat llan kra n wawalen imaynuten s Tmaziɣt ara lemden yal tikkelt nettεawad-iten-id deg tneɣrit akken ad cfun fell-asen d ayen yemgaraden ɣef tannant acku di tmaneɣt ur ssinen ara akk tamaziɣt ɣef way-a ilaq ɣef uselmad ad yeg ugar n wussisen akken ad ten-yesselmed tutlayt tamaynut.
Tutlayt-inu: Bder-aɣ-d dɣa kra n yirmad isnegmanen i tessenkadeḍ di temsirin-im.
Lilya Miludi: Gar wayen xeddmeɣ, d yinelmaden-iw, alaɣmu s wurar. Deg urmud-a, inelmaden, tettili tnefsit-nsen tgerrez, tturaren, lemmden, gezzun tamsirt; daɣen ssebɣaseɣ wid i d-yuwin tizmilin yelhan akken ad xedmen wiyaḍ am nitni. Mi ara nekfu armud deg wakud i aɣ-id-tettagaren, nxeddem tizlatin akken ad tent-lemden yinelmaden. Inelmaden, ḥemmlen-tent aṭas, ttekksent-asen lxiq sselmadent-asen aṭas n tɣawsiwin. Deg uselmed n tutlayt, tuwi-d ɣef uselmad ad yessexdem tarrayin ilaqen akken ad d-yerbeḥ inelmaden-is, ad ten-id-yejbed ɣur-s. S wakka, ad ḥemmlen Tamaziɣt, ad ṭṭafaren s wul ayen i asen-yesselmad.
Tutlayt-inu: Mmeslay-aɣ-d cwiṭ ɣef tarrayt n uselmed i tessemraseḍ d yimeẓyayen, allalen d wuguren i yettilin ahat deg unnar (ma llan).
Lilya Miludi: Deg uselmed n yinelmaden-iw ufiɣ-d belli i wakken ad yegzu unelmad ilaq ad yili uselmad yessen ɣef tesnafsit n yinelmaden ilaq ad nexdem yid-sen irmad s wurar i wakken agrud ad yeffeɣ cwiṭ deg waddad n tɣuri, akken daɣen ilaq ad nessemras tugniwin s yiniten... akken ad d-nejbed anelmad.
Tutlayt-inu: Ger uzraw di tesdawit d umahil, yella wayen yemgaraden, d acu n wayen tufiḍ deg unnar, irennu-am-d di tmussniwin?
Lilya Miludi: Gar uzraw di tesdawit d umahil amgired d ameqqran acku tiẓri temgarad ɣef uxeddim llant kra n tegnatin, netteɣlay-d deg-sent ur nexdim ara tizrawin fell-asent, ladɣa aṭṭanen n yinelmaden. Tineggura-a, tuget n yigerdan, sεan uguren, dagi i neḥwaǧ imesnafsiyen d "les orthophonistes" deg yiɣerbazen acku aselmad weḥd-s ur yezmir ara i way-a ɣef waya-a i nessaram sya ar sdat ad d-rren ddehn-nsen yimasayen ɣer way-a.
Tutlayt-inu: Eg-aneɣ-d kan dɣa ttxil-m tugna ɣef wassaɣen akked yimarawen, iselmaden…
Lilya Miludi: Ma mmeslayeɣ-d ɣef wassaɣ gar yimarawen d yiselmaden s umata ur d-qqareɣ ara igerrez acku ddeqs n yimarawen n yinelmaden deg yal tagnit ttlummun ala iselmaden ṭṭalamen iselmaden, ur ttnadin ara ɣef mmi-tsen ma yesεa kra n uswir. Ttnadin ala ɣef tezmilin igerrzen maca iselmaden n Tmaziɣt ur sεin ara ugur ameqqran acku d tutlayt tayemmat anelmad yezmer ad tt-yelmed iman-is.
Tutlayt-inu: D acu i tḥemmleḍ ad txedmeḍ berra n wakuden n umahil, di tudert n yal ass?
Lilya Miludi: Berra n umahil-inu neɣ deg tudert-iw n yal ass, ḥemmleɣ ad qqimeɣ anida ara yers wallaɣ-iw deg yilel ladɣa tamurt-nneɣ ɣur-s tiftisin icebḥen aṭas, akken daɣen ḥemmleɣ ad sεeddiɣ akud d twacult-iw d yimɣaren, ad asen-smuzguteɣ mi ara d-ttalsen ayen ddren zik.
Tutlayt-inu: D acu i tettwaliḍ ilaq ad yettwaxdem akken ad tidir tutlayt-nneɣ?
Lilya Miludi: I wakken ad tidir tutlayt-nneɣ i lebda tuwi-d fell-aneɣ ad tt-naru, ad as-nerr azal acku ma yella nekkni ur as-nefki ara azal, ur as-t-ttakken ara wiyaḍ. Ilaq ɣef yal aqbayli ad yissin iẓuran-is d umezruy-is d wansayen-is yerna ad yeṭṭef deg-sen. Tamaziɣt ass-a, la tettnerni tettuselmad deg waṭas n temnaḍin, nessaram ahat sya ɣer sdat ad teṭṭef adeg gar tutlayin nniḍen.
Tutlayt-inu: Acu d asirem-im uqrib i useggas 2021/2022 d usirem-im amatu i sdat?
Lilya Miludi: Asirem-iw uqrib i useggas n 2021/2022, ad yerfed Rebbi fell-aneɣ aṭṭan-agi, ad iεeddi uṣenṣeb-inu akken iwata, ma yella ɣer sdat ssarameɣ ad xedmeɣ kra s wayes ara ttekkiɣ deg usnerni n Tmaziɣt, kra s wayes ara d-yettwabdar yisem-iw ad d-ǧǧeɣ adriz.
Tutlayt-inu: A-tt-a tegnit, tettunefk-am, fares-itt, ssiweḍ izen i yal imdanen εzizen fell-am.
Lilya Miludi: Bɣiɣ ad d-iniɣ i yemdanen akk i ḥemmleɣ d wid i iyi-iḥemmlen, kunwi d agerruj i sεiɣ deg tudert-iw, ssarameɣ ad ken-yeḥrez Rebbi, ad yesseqwu assaɣen n way gar-aneɣ, ad yesnerni tayri, tagmat... Ttmenniɣ ad nesεeddi ala ayen yelhan deg tudert-nneɣ, ad awen-yefk Rebbi tazmert d talwit. Lilya i ken-iḥemmlen aṭas.
Tutlayt-inu: Ahat terziḍ yakan ɣer ublug-nneɣ "tutlayt-inu", amek i t-tufiḍ?
Lilya Miludi: Ablug-nwen "tutlayt-inu", rziɣ ɣur-s, yeεǧeb-iyi aṭas; d amahil igerrzen s waṭas. Deg-s, aṭas n tɣawsiwin ara yallen amdan. Ama d iselmaden ama d inelmaden neɣ d wid yebɣan ad lemden Tamaziɣt. Bɣiɣ ad snemmreɣ mass BENDALI ɣef umahil-agi d leqdicat nniḍen akk i iqeddec ɣef Tmaziɣt. D imahilen yecban ablug-agi ara yesnernin deg tutlayt-nneɣ.
Tutlayt-inu: Awal-im n taggara.
Lilya Miludi: Γer taggara ad snemmreɣ mass BENDALI i tikkelt nniḍen ɣef umahil-ines, ad t-snemmreɣ daɣen imi i iyi-yefka tagnit ad d-mmeslayeɣ ɣef termit-inu deg useggas-iw amenzu n uselmed.
Tadiwennit, yexdem-as-tt Sadeq Bendali
https://sadbendali.blogspot.com/2021/06/lidya-miludi-taselmadt-tilemzit-n.html
Commentaires
Enregistrer un commentaire