Tadiwennit d tmarut Louisa Kaneb


Tamarut Louisa Kaneb
Tamarut Lwiza Kaneb, d yiwet n tmeṭṭut i d-yekkren deg Yiwaḍiyen ddaw udrar n ǧerǧer di twacult ideg tutlayt, idles d laṣel mačči d awal kan. Teqqar s 3 tutlayin, tettaru, tessunuɣ, tekcem ula deg usuqel ɣer tutlayt-is. Tettargu akken Tamaziɣt, Taqbaylit, tamagit d tɣerma n tmurt-is i tḥemmel aṭas ad idirent i lebda. Nexdem yid-s tadiwennit d taɣezzfant, ha-tt-a, sdat-wen:

Tutlayt-inu: D anta-tt Lwiza Kaneb? Ttxil-m ssenked-d iman-im i yimeɣriyen n Tutlayt-inu. 

Louisa Kaneb: Nekk, Louisa Kaneb, luleɣ deg 14 Γuct 1966 di taddart n Yiɣil Igelmimen deg Yiwaḍiyen. S teqbaylit, isem-iw Lwiza nat Zzayed. D tameṭṭut taqbaylit , yettidiren s Teqbaylit ara yemmten s Teqbaylit. Ttaruɣ tasekla s umata. Bennuɣ tamedyezt, ssuɣuleɣ isura, xeddmeɣ taklut.

Tutlayt-inu: D acu txeddmeḍ di tudert n yal ass?

Louisa Kaneb: Lliɣ d taselmadt n tẓuri tucbiḥt , tura aql-iyi wwḍeɣ-d ɣer testaɣt akken ad d-stufuɣ i usuffeɣ n wayen xedmeɣ d amahil seg wasmi bdiɣ.

Tutlayt-inu: Melmi i kem-id-tusa tekti n tira neɣ i d-ilul usirem-im akken ad tuɣaleḍ d tamarut?

Louisa Kaneb: Luleɣ-d-s yimru d tferkit, hhh. Iswi n tmarut, d iswi-w n tudert d lebda, d iswi-inu akk amenzu i yi-izedɣen adif.  Seg wasmi d-cfiɣ i yiman-iw, ala nekk ḥemmleɣ taɣuri n yedlisen ama s Tefransist ama s Taεrabt wamma s Teqbaytit awi-d ma tufiḍ-ten di tallit-nni, maca bdiɣ akken beddun medden.

Ddac ddac, bennuɣ-d aswir di tsekla s umata. Kifkif, akken i iyi-teḍra ula ɣef tira anda bdiɣ s tmedyezt sakkin ɣer yinzan, tullisin d waṭas nniḍen.

Tutlayt-inu: Ahat yella walbaεḍ i kem-yesbeɣsen akken ad taɣeḍ abrid-a n tsekla tirawt. D anwa-t (ma yella)?

Louisa Kaneb: Ih, asebɣes akk amezwaru d aselmad-iw Mass Muḥemmed Sari i yi-iεuhden sdat akk n yinelmaden s wawal-a: "Ma ur tuɣaleḍ ara yiwwas d tamarut, ihi nekk, mačči d aselmad !"  Yeɣra-asen-d ass-n, aḍris i uriɣ dɣa wwten-iyi lkeff ma d nekk teṭṭef-iyi baɣa. Di tidet, luleɣ-d ufiɣ-d-deg uxxam-nneɣ tamkarḍit imi baba yella d aselmad n Tefransist. Send ay-a, yella ixeddem deg uɣmis Lmuǧahed, ahat d netta i d ssebba, maca yella diɣen εemmi acqiq, Mass "Mouloud Kaneb" i yellan d ameɣnas ameqqran deg Ugraw n Ymaziɣen akked Bessaoud M.Arab. Ayen yerran awal -nneɣ akken ma nella ala ɣef Teqbaylit akked lmizan n Teqbaylit, tin yuɣalen sakkin d Tamaziɣt akken ad d-afeɣ iman-iw yiwwas war ma-uḥtameɣ, ddiɣ di zzedwa-s ṛuḥeɣ. Nessefray akken nella : Jida, tinannatin-iw. Ladɣa nanna Ḥlima fell-as talwit n yilu. D nettat i d tamedyazt-iw, i d amedya-inu agejdan acku ulac acu ur d iyi-temli ɣef tmetti taqbaylit akked yiɣeblan n tudert.

ɣerduduc - Lwiza Kaneb

Tutlayt-inu: Adlis amezwaru i d-tessuffɣeḍ d 5 yulyu , mmeslay-aɣ-d fell-as.

Louisa Kaneb: 5 yulyu, yeffeɣ-d deg 2013 ɣer teẓrigin n Usesqamu Unnig n Timmuzɣa. Uriɣ-d deg-s ɣef tefsut taberkant yeglan s Lwennas Matoub, tinna i d-turew tefsut n 80, akken ad beyyneɣ belli ulac tafsut di Lezzayer yecban tagi imi ulac timunent d tlelli. Timunent n 1962, ɣur-i d inebgi i d-yeṭṭillin seg umnar n tewwurt maca werεad i d-yekcim ar assa d wussan : yettḍilli-d ur d-ikeccem.

Tutlayt-inu: Neẓra d akken tkecmeḍ ula di tsuqilt, mmeslay-aɣ-d ɣef wayen txedmeḍ di taɣult-a. 

Louisa Kaneb: Xedmeɣ tasuqilt, rniɣ tiririt acku tasuqilt d lḥaǧa tiririt d lḥaǧa nniḍen. Ssuɣleɣ-d ddeqs n yeḥricen n yisura seg Taεrabt ɣer Teqbaylit akked VOX Algérie: Ḥiziya (1mr30' ), Ameccaq, Cafiqa, Zzerriεa. Am wakken ssarameɣ ad-d ssuqqleɣ idlisen .

Tutlayt-inu: Deg wussan-a ineggura, tessuffɣeḍ-d adlis ukkud yezdi usaru. Ssegzu-aɣ-d d acu-tt termit-a tamaynut.

Louisa Kaneb: Amaynut d asaru n wunuɣen yettemwiwilen s Teqbaylit. Rniɣ-as taceqquft n umezgun.

5  yulyu Lwiza Kaneb
Tutlayt-inu: Adlis-a-inem aneggaru, d tullist. Ttxil-m, eg-aɣ-d agzul fell-as xas d ameẓyan, send taɣuri n yimeɣriyen-im.

Louisa Kaneb: Isem n tullist: Γerduduc.  D aɣerda n uxxam i iεeṛḍen aɣerda n lexla (Γerduduc) ɣer uxxam n Nna Sekkura anda ara yerwu tiḥdadacin maca taneggarut-a, ad as- tfaq, sakin ad as-taddi tifxet, tinna ara as-yefken tiyita. Ad yexbibeḍ Γerduduc maca lmut ad t-tezgel, ur yettmettat ara. Ad yeǧǧ arfiq-is, ad yuɣal ɣer lexla, ad yesseggri awal-is aneggaru:

"Ad uqqleɣ s azaɣar

Ad ččeɣ asfarar

Lḥerma ad tugar."

Tutlayt-inu: Asenfar-a s talɣa tatrart, iwumi i t-id-txedmeḍ? I yimeẓyanen, i yimeqqranen…? Acu d iswi-m deg-s?

Louisa Kaneb: Xedmeɣ-t i ymeẓyanen akken ad issinen, rniɣ xedmeɣ-t i yimawlan d yimeqqranen akken ad gren tamawt belli nezmer ad nṛebbi arrac-nneɣ s wayla-nneɣ,  s tutlayt-nneɣ. Amahil-agi, d win i ixussen deg uɣerbaz azzayri. Rnu ɣer-s, nekk yellan d taselmadt, ttidireɣ lexsas-agi akked yiselmaden n Tmaziɣt yesḥissifen. Iswi-inu, ad tennerni Teqbaylit di tira, s tira,  alamma ncuba leǧnas neɣ nif-iten.

Tutlayt-inu: Anida yettnuz i wakken ad t-id-aɣen medden?

Louisa Kaneb: Zemren medden ad t-id aɣen akk di temkarḍiwin ama deg Tizi Uzzu, Bgayet neɣ Tubiret. D leqdic aɣurbiz ara ikecmen ilaq timkarḍiyin n uɣerbaz amenzu d ulemmas.

Tutlayt-inu: Neẓra d akken massa Kaneb d tin yettgen azal ameqqran i kra yellan d tasekla d yidles amaziɣ n Teqbaylit. Ssekfel-aɣ-d ciṭṭeḥ seg way txeddmeḍ neɣ i tessewjadeḍ.

Louisa Kaneb: Ssewjadeɣ axxam n Leqbayel i wumi ṛeqmeɣ tasga, anda giɣ, fessreɣ aṭas n wayen yeεnan ideqqi d yijeqduṛen n talext. Deg-s bɣiɣ ad d-ttemliliɣ akked tmedyazin d temyura d tid iqeddcen ɣef tsekla s umata akken ad d- nessurug ticmuxin-nteɣ sdat n lkamira s kra n tbidyutin. Ttheyyiɣ-d ma yella tεawen-iyi tegnit un montage poétique ɣef Si Muḥend UMḥend. Ssewjadeɣ ad ssizeṛgeɣ kra n wayen uriɣ, ma yebɣa wuzmir.

Tutlayt-inu: Isenfaren-im i yimal.

Louisa Kaneb: Ad ɣṛeɣ, ad aruɣ, ad kluɣ, ad xedmeɣ isura iwezzlanen ɣef tẓuri, tasekla d tgemmi-nneɣ.

Tutlayt-inu: Ma nra ad nẓer acu i tessneḍ d way tḥemmleḍ di tudert-im n yal ass, acu ara aɣ-d-tiniḍ?

Louisa Kaneb: Ssneɣ kan d akken ur ssineɣ kra. Ayen akk ḥemmleɣ d lmizan acku Taqbaylit mačči d awal, d lmizan. Ḥemmleɣ tamurt-iw.

Tutlayt-inu: Kemm, yellan d tayemmat, taselmadt, tamarut yeṭṭfen di tmagit d Teqbaylit, amek i tettwaliḍ tilawin n tsuta n wassa ad zdint ger wayen i aɣ-d-ǧǧan yimezwura d tallit tamirant?

Louisa Kaneb: Ih, nekkini, d tayemmat, d taselmadt, d tamarut, d tanaẓurt maca nekk d yiwet kan imi ayen akk xeddmeɣ lqaleb-is yiwen. Yuεer nezzeh akken ad tezdiḍ gar-asent s tikci n wazal i tmagit taqbaylit tamaziɣt. Ma di tmetti i iyi-d-yezzin, la ttwaliɣ aṭas n tid ur d-tecqi ara, ad ssegziɣ : Mi ara nettwali di tlawin-nneɣ s yiselsa ijenṭaḍen, mi ara sent-nsell ttmeslayent s tutlayin nniḍen yernu mezleg, mi ara ttsemmint i dderya-nsent : Cuεayb, Siham, Mehdiya;  wissen, mel-iyi ihi, amek i gant daxel n tqerruyin-nsent?

Wissen anida-tt tmagit-nni? Adeg a-t-an iɣusa, la tettuddum tiqit, ḥaḍru-d tiregwa n tatut! Ur cukkeɣ a mass, kkes-d tid i d-yufraren wamma tuget mazal ttεiddint d akken Taqbaylit teḥbes kan anda ḥebsent nutenti, di ccḍeḥ d tqendurt n Leqbayel iḥewwcen maca, A rrezg d wannuz i tid iqeddcen akkin akka xas s lḥif imi daɣen timetti-nneɣ mazal deg-s lexsas.

Tutlayt-inu: Ahat ad tesεuḍ kra n yizen ara tbuddeḍ i telmeẓyin timaziɣin  tiqbayliyin swayes i zemrent ad nefεent timetti assa d wamek ara d-ǧǧent imenzayen igerrzen i tsutwin n uzekka, war ma ttunt tudert-nsent.

Lwiza Kaneb - tullist
Louisa Kaneb: Xas d tameṭṭut i yettrebbin, maca izen ara d-azneɣ i telmeẓyin am yizen i sεiɣ i yilmeẓyen, d nutni i d agdud n uzekka. Bɣiɣ ad gmun s Teqbaylit, ad imɣuren s Teqbaylit, ad mmten s Teqbaylit akken dɣa, ur tettmettat ara Teqbaylit-nni i lebda. Γer-neɣ, win yettmeslayen s Teqbaylit kan, ḥessben-t wiyiḍ ur yeɣri ara, netta-nni ala win yeɣran s tidet i yetteckenṭiḍen deg-s am yiḥinḍel akken yebɣu yili lḥal. Ad nezwir seg usemmi i yilufanen, ilaq ad nesεu nnif d tismin ɣef wid yesεan inumak s Teqbaylit akka am Aɣilas d Dihya...

Tutlayt-inu: Ablug "tutlayt-inu", ad kem-yesnemmer aṭas ɣef leqdic-im war tilas, yettbuddu-am ad tifrireḍ ugar akken ad d-ternuḍ azal i tsekla-nneɣ. 

Louisa Kaneb: Tanemmirt-nwen. Ad ken-snemmreɣ ula d nekk ɣef umahil-wen d wazal ameqqran i tettmuddum i tmagit tamaziɣt d wayen akk i d-icudden ɣur-s.

Tutlayt-inu: Tineggura-a, wid yettarun tasekla taqbaylit, ddeqs-nsen.. Wissen ma ula d wid yeqqaren ggten! Acu d tamuɣli-m deg waya?

Louisa Kaneb: D ayen yessefṛaḥen nezzeh imi wid yettarun tasekla taqbaylit ugten ladɣa imi d-grent tura tlawin-nneɣ afus ɣer urekti acku tira n tmeṭṭut, tuntit, ma zemreɣ ad d-iniɣ akka tesεa, yettili anda tettemgarad d tira nniḍen.

Tutlayt-inu: Awal n taggara, ad am-t-neǧǧ d ilelli i kemm.

Louisa Kaneb: Awal-iw n taggara! Ssarameɣ ad neg afus deg ufus, yal wa s wayen yessen d wayen yezmer maca s waṭas n tismin akken ad tedder Tmaziɣt i lebda. Nekk, assa ma ttaruɣ ssuquleɣ neɣ kelluɣ, ẓret kan d amennuɣ i ttnaɣeɣ akken ad ddren wiyaḍ.

Tadiwennit, yexdem-itt Sadaq Bendali

https://sadbendali.blogspot.com/2021/06/tadiwennit-d-tmarut-louisa-kaneb.html

Commentaires

Enregistrer un commentaire