Tudert yeččuren d leqdic d unadi ɣef tmagit, tutlayt d tussna
Acu n yiḥulfan d yiktayen i tḥerzeḍ seg-sent ɣef yiselmaden ukkud telliḍ txeddmeḍ.
Ah! tesmektaḍ-d agujil ɣef yimeṭṭawen a Mass. Ayen akk sεeddaɣ akked yiselmaden n Tmaziɣt mazal-it deg wallaɣ-iw, werǧin ad yesfeḍ imi anagar ayen yelhan i yi-yezdin yid-sen. Ḥesbeɣ-ten d tawacult-iw tis snat. Lemden ɣur-i, lemdeɣ ɣur-sen. Ttsellimeɣ fell-asen yal yiwen s yisem-is. Asirem-iw, ahat yiwen wass ad d-sgerweɣ akk iselmaden ukkud xedmeɣ deg yiwet n temlilit n uqesser d unecṛaḥ. Ad ten-id-nesmekti.
D tidet, xedmeɣ azal n 5 n yiseggasen deg ugezdu n tutlayt d yidles amaziɣ. Dagi d tirmit niḍen acku amahil yemgarad akked wayen xedmeɣ yakan. Slemdeɣ tasnalmudt am wakken seddaɣ kra n tezrawin akked yinelmaden ilmend n ugerdas n Master ladɣa tizrawin yerzan tarrayin n uselmed. Acu kan tuget n yinelmaden ttḥaren ad ssalin imahilen nsen. Meḥsub ur ttaken ara azal i unadi.
Aṭas n wid i tuɣ (ahat) d inelmaden-ik, uɣalen d iselmaden, d imura neɣ ttkemmilen tizrawin. Acu d tamuɣli-k deg waya? Ahat tebɣiḍ ad asen-tessiwḍeḍ izen!
Ih, mlaleɣ-d aṭas n yiselmaden d tselmadin i yeɣran ɣur-i. Llan wid yuɣalen d imura am Lyes Beεidi, Zohra Awdiya, Chabha Bengana, ayagi d iseɣ. Llan wid d tid yettkemmilen tizrawin, ttheggin doctorat. Wigi ad asen-iniɣ ad ddun kan s ttawil, anadi yeḥwaǧ aṭas n wakud. Ur srusut ara anzel ɣer lmaεun. Tizrawin am lemεinsṛa, ad tegreḍ aqenṭar n uzemmur, ad ak-id-yefk tikwal 10 litrat n zzit, ayen niḍen akk d amegruc. Llan diɣ kra n yinelmaden-iw i d-mlaleɣ dagi di Fransa ttkemmilen leqraya ama di tesdawit n Paris 8 neɣ di l INALCO. I wigi akk ad iniɣ afud igerrzen.
Yal aseggas, teffɣen-d aṭas n yilmeẓyen d telmeẓyin s yigerdasen n Tmaziɣt, rennun ɣer wid yeqqimen war amahil. D acu ay tettwaliḍ d tifrat i wugur-a?
Tifrat ɣef wakken ttwaliɣ, yessefk ad tettuselmed Tmaziɣt seg useggas amezwaru n uɣerbaz amenzu. Ilaq ad tettuselmed di yal tamnaḍt n tmurt. Ilaq diɣ ad as-rnun akud ugar n kradet n tsaεtin.
Amek i tettwaliḍ imal n Tmaziɣt di tmurt-nneɣ d Tmazɣa s umata?
Ma nmuqel amek i d-nebda deg yiseggasen n 1990, nezmer ad d-nini nger asurif meqqren. Maca, amecwar mazal-it ɣezzif. Mi ara qqareɣ acu i d-ttarun yiselmaden ɣef lmerta ttidiren deg yiɣerbazen d ayen iɣef ara yeshissef umdan. Aselmed n Tmaziɣt, ur ibedd ara kan ɣef yiselmaden. Ma nebɣa ad teddu Tmaziɣt, yessefk yal yiwen ad d-iger afus ama d imura, ama d imaswaḍen, ama d tadbelt d wid akk terza temsalt.
Amahil-iw d amsileɣ n tesnilest. (Formateur en linguistique FLE au profit des immigrants de differentes nationalités.
Bexti tura yuɣal d aɣrib ɣer ccib n leεmer-is. Ttheyyiɣ une thèse de doctorat en sciences de l' éducation di tesdawit Paris 8, xeddmeɣ daɣen une maîtrise n tsekla timawit tamaziɣt di Inalco.
Mmeslay-aɣ-d ɣef yisenfaren-ik. Ahat, nezmer ad nerǧu kra n udlis, n tesnilest neɣ n tesnalmudt? Ayɣer ala ungal, hh!
Ticki sεiɣ lweqt, hemmleɣ ad rzuɣ ɣer wid hemmleɣ. Asenfar-iw, ssarmeɣ ad yili d adlis ɣef wuguren i d-ttmaggaren yinelmaden
di tira n Tmaziɣt.
Acu tettejjmeḍ mi ara tettiliḍ di tmurt n yinig?
Ttejjmeɣ wid hemmleɣ akka am kenwi akk.
Yella wayen nesεa di tmurt, ulac-it dagi di lɣerba. Yella wayen yellan dagi ulac-it di tmurt. Ayen ifi shissifeɣ d tezdeg xas ula dagi llan yimukan yumsen. Shissifeɣ diɣ ɣef tlelli, tugdut d lheq i iɣaben di tmurt nneɣ.
Ulac amdan ur nesεi iles. Tutlayt d yiwet si tgejda n tmagit. Tutlayt d laṣel. Win igezmen assaɣ akked tmeslayt-is ad as-teḍru am wakken i as-yenna Lunis "laṣel-ik izgel-ik, win tebɣiḍ yugi-k, mmel-iyi-d wi k-ilan."
Ablug-nneɣ, segmi d-yennulfa, ijerred ahil d amesbaɣur maca taεkemt, ẓẓayet. D acu tettwaliḍ yezmer ad tt-yessifses fell-aɣ?
Ayen akk yelhan yuεer. Afus ixeddmen, ttaɣent-tt tderray. Acu kan, amdan ilaq ad yesbeṛ. Ablug-agi d amaynut, maca d amesbaɣur. Ilaq ad nefk lweqt i yimeɣriyen akken ad aɣen tannumi yid-s. S yin akkin yal yiwen ad d-yernu adɣaɣ-is.
Ahat tettunefk-ak tegnit, tudfeḍ deg "tutlayt-inu", acu tzemreḍ ad d-tiniḍ fell-as.
Udfeɣ mačči tikkelt. Ayen i zemreɣ ad d-iniɣ neɣ ahat d asumer, nnig wayen i yettilin ɣef temsalt n tira, yessefk ad nemmeslay diɣ ɣef tarrayin n uselmed. Nezmer tikkelt deg yimalas, ad nemlil s ttawil n zoom neɣ ttawil niḍen ad nemmeslay ɣef wuguren n yiselmaden deg wayen yerzan tarrayin. Ad kkin ula d imaswaḍen, wid yebɣan imi zemren ad d-awin kra i temliliyin-agi.
Awal n taggara n temlilit-a, a-t-an ɣur-k, efk-it-id d asirem ɣef wayen i tebɣiḍ.
Tanemmirt a Mass imi iyi-tefkiḍ tagnit-a.
Ad iniɣ i yiselmaden, Tamaziɣt d lamana gar yifassen-nwen. Hemmlet inelmaden-nwen ad ken-hemmlen u ad hemmlen Tamaziɣt. Kullec yebna ɣef tayri, ɣef wassaɣen igerrzen. Taɣuri tameggazt i yimɣriyen. Ssarmeɣ ad ken-mlileɣ di teswiεt n lxir. Ar tufat.
Tadiwennit, yexdem-itt Sadaq Bendali
Commentaires
Enregistrer un commentaire