Askasi d uselmad n Tmaziɣt, Brahim Benḥemmuc

Win yuklalen ad yili d amedya i yiselmaden nniḍen

Askasi d uselmad n Tmaziɣt Brahim Benḥemmuc
Tutlayt-inu:Anwa i d Brahim Benḥemmuc ?

B.Benḥemmuc: Nekk, d aselmad n Tmaziɣt di temnaḍt n  taddart Lmecta taɣiwant n Yeɣram n   tama n Uqbu. Asmi i d-wwiɣ lbak deg useggas 1997, kecmeɣ ɣer tesdawit akken ad d-awiɣ agerdas n Lisens n tutlayt d yedles amaziɣ. Lliɣ deg tesdawit n Bgayet deg tesga 2. 

Tutlayt-inu: Melmi i tebdiḍ aselmed n Tmaziɣt?

B.Benḥemmuc: Bdiɣ aselmed deg dujember 2002 mi fukkeɣ tazrawt. Bɣiɣ ad kemmleɣ maca daɣen bɣiɣ ad slemdeɣ, yerna ilaq ad xedmeɣ.

Tutlayt-inu: D acu i k-iwellhen ɣur-s? D tayri n Tmaziɣt i k-yewwin ɣer uselmed neɣ d aselmed i k-yewwin ɣer Tmaziɣt?

B.Benḥemmuc: Asmi d-wwiɣ lbak, ilaq ad ɣreɣ deg Lezzayer tamaneɣt, deg Buzariɛa, deg tesga n umezruy. Asmi sliɣ ad ldin tasga n turagt n Tmaziɣt, uɣaleɣ-d ɣer Bgayet, acku ḥemmleɣ Taqbaylit, tutlayt d-wwiɣ deg yidammen-iw. Ulac akk kra n ccek.

Askasi d Brahim Benḥemmuc 1
Tutlayt-inu: Mmeslay-aɣ-d ɣef umecwar-ik di taɣult-a n uselmed.

B.Benḥemmuc: Deg yiseggasen-nni imezwura n uselmed, ggten wuguren, ulac adlis aɣurbiz, d anadi kan i d-nettnadi iḍrisen, nettemlili akka d yemdukkal di temliliyin i d-yettheyyii umaswaḍ iwakken ad nemmeslay ɣef wamek ara nesselmed. Nejbed akka d wakka, newwet akk yis-sent, ɣas ulac ttawilat, yella lebɣi d ameqqran. Deg useggas 2007, tettunefk-aɣ tegnit iwakken ad nekki di tannant n usileɣ "aselmed s usenfar" - la pédagogie de projet- dinna i nebda nlemmed aselmed s tarrayt tamaynut, tettunefk-aɣ tegnit yakan i nekkni iwakken ad nelmed di tannant i d-ihegga HCA di lweqt-nni akked d tesdawit n Paris 8 n tmurt n Fransa, Dinna i nesbedd isenfaren, nedder uguren i yezmer ad d-yemlil unelmad deg ulmud, nella  deg umkan-is, seg yimir d afella i aɣ-iban nezmer, ilaq ad t-nefhem.     

Tutlayt-inu: D acu i d-yewwi ad t-yexdem uselmad akken ad yili d aselmad igerrzen ɣef lehṣab-ik?

B.Benḥemmuc: Ilaq, aselmad ad iḥemmel ixeddim-is, ad yeqneɛ s wayen yesselmad, syin ɣur-s ad yili d aselmad amnadi, ad ilin wassaɣen d yinelmaden-is bnan ɣef leqder, mačči ɣef tugdi.

Tutlayt-inu: D acu i txeddmeḍ (i tḥemmleḍ) berra n twuri n uselmed?

B.Benḥemmuc: Hemmleɣ ad rebbiɣ tizizwa, ad ɣreɣ idlisen.

Tutlayt-inu: Neẓra tekkiḍ akked tegrawt n yiselmaden deg udlis n Uduktur Naser Ayt Weεli, "De la pédagogie de projet et de l’enseignement de la langue amazighe en Kabylie» neɣ "Tasnegmit n usenfar d uselmed n tutlayt tamaziɣt di Tmurt n Leqbayel"; d acu n yisenfaren n tira i d-tessewjadeḍ (ma llan)?

B.Benḥemmuc: Yettili uɣmis n uɣerbaz i d-iteffɣen yal 03 wayyuren, yebḍa d iḥricen ttekkin deg-s yinelmaden, ttarun-d imagraden ɣef waṭas yisental: addal, tasekla, tidyanin yeḍran, agama... Yal yiwen, yettaru anda yufa iman-is, nettheggi daɣen  akka tawwayin “des reportages audiovisuels” akked yinelmaden, selmadeɣ-asen amek ara xedmen isenfaren-nsen s ttawilat n ttiknulujit , rnu sluleɣ-d agraw awesɛan n tɣuri deg uɣerbaz..

Askasi d Brahim Benḥemmuc 2
Tutlayt-inu: Nẓerr-ik d win icudden aṭas ɣer tgemmi d yidles n tmetti-nneɣ taqbaylit, ansi i ak-d-tusa tayri n waya?

B.Benḥemmuc: Nekk yakan, d mmi-s n taddart, kkreɣ-d deg tmurt n Leqbayel, cfiɣ-d i wasmi tella tejmaɛt. Tidet kan, ass-a, tigemmi d yedles n tmetti taqbaylit iteddu ɣer nnger, ma ur nesseḥbiber ara fell-as nekkni, ad yekcem di tatut.

Tutlayt-inu: Mmeslay-aɣ-d cwiṭ, ɣef tuffɣiwin i tessudduseḍ i yinelmaden-ik ɣer yimeḍqan inmezrayen d yidelsanen di tudrin n tmurt n Leqbayel.

B.Benḥemmuc: Tuffɣiwin tussnanin i d-nettheggi, ddant d wahil aɣurbiz, d akemmel-ines, acku s tegnit i ilemmed unelmad berra n  leḥyuḍ n uɣerbaz. Yettemlili imdanen n taddart, yettwali lebni aqbur n tudrin, yettwali tezdeg, atg.. Imi yakan nekk, inelmaden-iw d arraw n temdint, tuget deg-sen d tikkelt tamezwarut ara yissinen tajmaɛt , tala, imukan n umezruy. Ayen i d-ilemmed unelmad di tuffɣiwin-agi, yettɣima i lebda deg wallaɣ-is acku d netta s timmad-is i yerzan ɣer uɣbalu n tmussni. Lemmden ismawen iqburen n yimukan, n yisekla, ttmeslayen d yemɣaren d temɣarin n tudrin, snernayen  amawal-nsen s Teqbaylit taqburt, annect-a, ulac-it deg uɣerbaz.   

Tutlayt-inu: Nettwali-k d aselmad yettleqqimen tayri n tɣuri deg yinelmaden-ik, acu ay d iswi-k?

B.Benḥemmuc: Iswi inu, d akken anelmad ad iḥemmel  taɣuri n udlis,  ladɣa adlis n Tmaziɣt , ad iɣer tullisin, ungalen , timucuha n lejdud-is, nebɣa ad d-neslal tayri n tɣuri, ad yimɣur usugen (l’imagination) deg wallaɣ-is, ad yettxemmim ɣef temsal, nebɣa ad yesɛu idles.  Aql-aɣ nettidir deg yiwet n tallit anda allalen n teywalt imaynuten ‘’les smartphones, tilibizyun…" ṭṭfen amkan meqqren di twacult d tmetti.

Tutlayt-inu: Awal, ad aɣ-yawi ɣer "uqusis n tɣuri d tsekla tamaziɣt" n uɣerbaz-ik. Melmi d wamek i d-ilul? Anwi i yettekkin deg-s?

B.Benḥemmuc: Agraw-a  n tɣuri, ilul-d deg useggas 2016, ttekkin yinelmaden n yal aswir, nettemlili-d tikkelt deg ddurt. Ass n ttlata tameddit, nesɛa tamkardit deg yiwet n tzeqqa, llan deg-s aṭas n yedlisen, ungalen, tullisin, timucuha, amezruy, tasekla n umaḍal s umata,

Tutlayt-inu: Ttxil-k, eg-aɣ-d agzul amek iteddu?

B.Benḥemmuc: Llan kra n yinelmaden d nutni i d imḍebbren n temkarḍit, sɛan akken yiwen n uzmam , deg-s i ttarun ismawen n yinelmaden yettawin idlisen akked  yizwal-nsen .

Tutlayt-inu: Wi iferrnen isental neɣ idlisen i tɣuri?

B.Benḥemmuc: D inelmaden, yal yiwen iferren ayen i as-yehwan, nekki awi-d kan ad ɣren, tikwal ttawin idlisen yuran s Tefransist, amedya mmi-s n yigellil i yura Mulud Ferεun  ḥemmlen-t s waṭas.

Tutlayt-inu: Ahat di taggarra n tɣuriwin, inelmaden-ik ttarun-d igzulen-nsent neɣ tiferka n tɣuri. Amek ttusemrasent?

B.Benḥemmuc: Sɛan ayen iwumi neqqar s Tefransist un bloc note, yal anelmad ad d-yaru ayen yefhem deg udlis ines, nekk ur tt-ḥettimeɣ ara fell-asen ad d-gen agzul akk ɣef wedlis, ayen zemren kan, aḥric neɣ sin mecki d ungal. Ur bɣiɣ ara ad kerhen taɣuri, mi ara d-nemlil akka di ddurt , inelmaden xeddmen-d agzul i wayen ɣran zdat n yimdukkal-nsen, yettili uskasi, ayen yessefraḥen d ambeddal-nni n yedlisen deg way gar-asen , ad d-isel kan yiwen i ugzul n kra n udlis ini ɣer taggara ad t-yessuter iwakken ad  t-yawi ad t-iɣer netta.

Askasi d Brahim Benḥemmuc 3
Tutlayt-inu: Amek gan wassaɣen-ik d yinelmaden-ik? 

B.Benḥemmuc: Assaɣen-iw d yinelmaden-iw, bnan ɣef leqder, ur ttilin ara wuguren ger uselmad d unelmad-is ma yella uselmad iɛerrreḍ ad yefhem liḥala deg yettidir unelmad ama deg uɣerbaz, ama di twacult.

Tutlayt-inu: D acu ay d iswan n tarrayt-a ”pédagogie de projet"?

B.Benḥemmuc: Iswan n tarrayt-agi, d almud ɣezzifen ara yagem unelmad deg usenfar, ama  di tmussni ama deg wassaɣen d wiyaḍ, d yiwet n tarrayt yettarran anelmad iḥemmel ad yebnu isenfaren d yemdukkal-is, tessenqas tismin, nzeḍḍ tagmat d lemɛawna, rnu ɣer waya yettuɣal unelmad d imunen di tudert-is n yal ass.

Tutlayt-inu: D acu i "igemmer" ugrud seg uselmad-is d wammas-is aɣurbiz (si tama) akked twacult-is d twennaḍt-is (si tama nniḍen)?

B.Benḥemmuc: Anelmad, igemmer timussniwin deg uɣerbaz, igemmer daɣen  deg yisenfaren-is yellan berra n uɣerbaz ayen iwumi qqaren s Tefransist “les éco-savoir” ; d timussniwin yettaf ama deg ugama neɣ di tmetti  s umata amedya , mi ara yeffeɣ ɣer tudrin ad isell i medden wa ad yeqqar i wa ansuf yis-sek , iyyat ad teččem, amek teẓẓgen taɣaḍt, azeṭṭa. Yettwali isekla, yettissin ismawen-nsen, lebni n tudrin n Tmurt n Leqbayel yettissin ismawen… D ayen ahat ara t-yerren ad iḥemmel akall n lejdud,  tigi ulac-iten anda nniḍen.

Tutlayt-inu: Ini-aɣ-d asirem-ik ternuḍ-d awal n taggara, a-t-an ɣur-k. B.Benḥemmuc: Asirem-iw, anelmad ad iwali azal n yedles d tutlayt-is tayemmat, ad yesseḥbiber fell-asen; anda yebɣu iruḥ di ddunit, ad ddun yid-s d aɛwin d taḥawact, mačči kan ad yettaru Taqbaylit, ad yettxemmim yis-s.

Tutlayt-inu: D acu ara tiniḍ deg ublug-nneɣ "tutlayt-inu"? Efk-aɣ-d tamuɣli-k.

B.Benḥemmuc: D ablug ideg nezmer ad nelmed ugar n tmussniwin ɣef tutlayt d yidles amaziɣ, d tarrayin, rnu ambeddal n wayen iwumi neqqar s tefransist ''l'expérience''. Nessaram-as teɣzi n tudert, tanemmirt ɣef tinnubga.

Tadiwennit, iga-tt Sadeq Bendali

https://sadbendali.blogspot.com/2021/07/askasi-d-uselmad-n-tmazit-brahim.html

Commentaires

  1. Mass Brahim Benḥemmuc, d aselmad-inu n tmaziɣt asmi qqaraɣ deg uɣarbaz alemmas, bɣiɣ adiniɣ akken d yiwen uselmad iḥemlen merra inelmaden, nettayes ad yaweḍ wakud n tmaziɣt, s lfarḥ meqren ines3edday sa3a ni, acku islemdaɣ qbel leqder d tayri, nxdem s wul, ur nessin dacu i d tugdi. Qbel ad yilli d asselmad-neɣ, illa d aḥbib, d amdakel-neɣ, ger-neɣ ḥaca leqder, ḥaca ayen yelhan.
    Cfiɣ neẓwar akk di tmaziɣt, akken ma nella, taɣuri, tira.
    Mass Brahim, yella deg-s yiwen, isεa une méthode d'enseigner spéciale pour lui ( il est unique)
    Γas akken assa Ḥaca ismektiyen yelhan id yegran, ttmenniɣas teɣzi n la3mer, at yaḥrez rebbi netta akk d twaculet-is
    Tanemmirt-ik a masse
    Tanelmadet-ik
    Samiya Bentifrawin

    RépondreSupprimer
    Réponses
    1. D ayen yessefraḥen mu ara tuɣal tejmilt s-ɣur yinelmaden iqburen i uselmad-nsen aqbur.

      Supprimer
  2. Amechwar ilhan s watas a mass .tanmirt

    RépondreSupprimer
  3. Ce commentaire a été supprimé par l'auteur.

    RépondreSupprimer
  4. Dommage que je n'ai pas eu la chance d'étudier ma langue maternelle ni au lycée ni au collège. Par respect à cette langue que je ne veux pas ecrire avec des fautes d'orthographes, mais j' ai déjà commence à l'apprendre. Je veux simplement vous dire merci pour tout ce que vous fêtes pour notre langue et notre culture. Adel AFroun.

    RépondreSupprimer
    Réponses
    1. Numer yis-k aṭas imi tefkiḍ-azal i tutlayt-ik. Medden akk ttgen tuccḍiwin n tira ula di tutlayin nniḍen yecban Tafransist, Taεrabt.. S tira kan ara tennerni, ara tennefli Tmaziɣt. Ansuf yis-k ɣer ublug-nneɣ "tutlayt-inu" i yemmuggen i ulmad. Deg-s aṭas temsirin, iḍrisen, timucuha, isefra...

      Supprimer

Enregistrer un commentaire