Tesssaram asmatu n uselmed n Tmaziɣt di yal iswiren d yiɣerbazen akk n tmurt.
Summaya Seqqar, d taselmadt tamanunt n Tmaziɣt deg uɣerbaz amenzu Belmehdi Bel Mhal deg waɣir n Γilizan. Tla 21 yiseggasen di tudert-is, tlul di Ḥmadna. Teɣra deg uɣerbaz amenzu, alemmas d tesnawit n Wad Lǧemεa. Armi tekcem ɣer uɣerbaz n yiselmaden ENSB n Buzerriεa di tmaneɣt i tekfel fell-as tutlayt tamaziɣt. Di 3 yiseggasen n usileɣ, telmed-itt s umeslay d tira xas mačči d ayen isehlen. Deg useggas n 2020, teffeɣ s ugerdas n turagt, assa tesselmad igerdan imeẓyanen iεerbawalen am nettat. Di tdiwennit i as-nga, teldi-d ul-is i "tutlayt-inu", terra-d s tumert akk ɣef yisteqsiyen i as-yettunefken.
Tutlayt-inu: D acu tettmeslayem di twacult-im d twennaḍt ideg i d-tekkreḍ? D Tamaziɣt neɣ d Taεrabt n Ddarǧa?
S.Seqqar: Di twennaḍt deg i d-kkreɣ, nettmeslay ddarǧa. Nekk, zedɣeɣ di temnaḍt n yiεerbawalen, dinna i sεeddaɣ temẓi-w ḍefreɣ imawlan-iw d tmetti-w, ur ssineɣ ara Tamaziɣt almi d asmi kecmeɣ ɣer uɣerbaz unnig n yiselmaden. Tamaziɣt, ur tt-ɣriɣ ara deg uɣerbaz d tesnawit acku armi d tura i tudef ɣer temnaḍin tiεerbawalin; asmi ɣriɣ nekk, ulac-itt.
Tutlayt-inu: Melmi tebdiḍ almud n Tmaziɣt: ameslay akked tira?
S.Seqqar: Bdiɣ almud n Tmaziɣt i tikkelt tamezwarut deg useggas amezwaru deg uɣerbaz unnig n yiselmaden n Buzerriεa. Nebda-tt s wadda, nezwar s ugemmay, nelmed tira cwiṭ cwiṭ. Uɣaleɣ kecmeɣ gar tmeddukkal-iw tiqbayliyin iwakken ad lemdeɣ yid-sent. Lemdeɣ-d tameslayt yid-sent, uɣaleɣ serrḥeɣ deg umeslay.
Tutlayt-inu: Amek tesεiḍ tabɣest teskelseḍ iman-im akken ad tḍefreḍ asileɣ n Tmaziɣt deg uɣerbaz n yiselmaden n Buzerriεa, ur tkukraḍ, ur tugadeḍ?
S.Seqqar: Di tazwara, asmi kecmeɣ, teṭṭef-iyi tuggdi, ssneɣ ala "azul". Ad kecmeɣ ɣer tzeqqa ad ttmuquleɣ kan s wallen-iw, syin akkin asmi nebda timsirin, iselmaden-nneɣ, ssegzayen-aɣ-id s Taεrabt, tuɣal tenqes-iyi tuggdi. Deg useggas wis sin, kecmeɣ ɣer uqusis adelsan Mulud Ferεun, uɣaleɣ lemdeɣ-d aṭas n tɣawsiwin; akken daɣen tbedd yid-i tmeddakkelt-iw Lilya, tefka-iyi-d afus n tallelt, tesselmed-iyi aṭas.
Tutlayt-inu: Ahat ur am-yeshil ara armi d-tewwiḍ agerdas-im? Mmeslay-d cwiṭ amek tesεeddaḍ 3 yiseggasen d yinelmaden nniḍen n ENSB n Buzerriεa.
S.Seqqar: Deg useggas-inu amezwaru deg uɣerbaz unnig n Buzerriεa, kukraɣ kra acku beεdeɣ ɣef yimawlan-iw ufiɣ-d iman-iw gar yimdanen ur ten-ssineɣ ara. Tameslayt d taberranit fell-i, syin yiwet yiwet, aseggas yekfa iεedda akken iwata lḥal. Aseggas wis sin yewεer cwiṭ, almud yuli deg uswir maca rniɣ-d timussniwin. Γer taggara, aseggas-inu aneggaru, iεedda igerrez aṭas. Nexdem tannant d uneqqis n tannant, uwiɣ-d tarmit deg-sen. Nelmed-d aṭas ɣef wayen yerzan aselmed s umata. Kraḍ n yiseggasen-a n usilleɣ, d tarmit igerrzen aṭas.
Tutlayt-inu: Amek i tuɣ llan wassaɣen gar-awen, kunwi i d-yusan si yal timnaḍin n Zzayer, i yettmeslayen, timeslayin yemgaraden am Teqbaylit, Ddarǧa, Tacawit, Tacelḥit…?
Tutlayt-inu: Acuɣer tesmenyifeḍ asileɣ n tselmadt n Tmaziɣt ɣef tangiwin nniḍen am Taεrabt, Tanglizit, Tafransist?
S.Seqqar: Asmi xtareɣ Tamaziɣt deg uɣerbaz unnig n yiselmaden, mačči d asmenyif i tt-smenyifeɣ maca d ifranen ur sεiɣ ara aṭas. Nekk, lliɣ ḥemmleɣ aselmed, asmi i d-uwiɣ akayad n bak, fkan-aɣ-id ifranen, d Tamaziɣt kan i iyi-d-fkan. Xedmeɣ-tt, lemdeɣ-tt, ass-a, aql-i sselmadeɣ-tt ur ndemmeɣ ara imi i tt-xedmeɣ. Ufiɣ-tt-id tif Tafransist, Taglizit neɣ Taεrabt.
Tutlayt-inu: Tawacult-im, tessebɣes-ikem deg wayen tferneḍ neɣ ala? Amek ttḥulfun yimarawen-im tura mi sεan yelli-tsen d taselmadt n tutlayt tamaziɣt?
S.Seqqar: Deg tazwara, asmi xedmeɣ Tamaziɣt, imawlan-iw, kukran ladɣa baba, yemma ɣas akken tkukra maca tessebɣas-iyi. Asmi kfiɣ tizrawin, ṭṭfeɣ amkan-iw, uɣalen umren deg sin, ladɣa mi walan belli imawlan n yinelmaden ttaken-as azal.
Tutlayt-inu: Anida i tesselmadeḍ? Acḥal n tneɣriyin i teṭṭfeḍ? Inelmaden-im, ṭṭafaren mliḥ timsirin yid-m, gezzun-tent?
S.Seqqar: Sselmadeɣ deg ugezdu n Γilizan deg Ḥemmadna, aɣerbaz amenzu Bel Mahdi Bel Mhal, sεiɣ ṭam n yigrawen. Tamaziɣt, tekcem deg uɣerbaz-a seg useggas n 2016, inelmaden nnummen-tt, lemmden-tt akk. Ur sεiɣ ara akk ugur yid-sen, ḥemmlen-iyi aṭas.
Tutlayt-inu: Amek gan wassaɣen-im akked unemhal, imarawen n yinelmaden…? Lhan neɣ xussen?
S.Seqqar: Assaɣ-iw d unemhal igerrez mačči d kra. Anemhal-nneɣ, d amaynut ixeddem amahil-is akken iwata ur itett azref n yiwen. Imawlan n yinelmaden deg uɣerbaz anida xeddmeɣ, ḥemmlen akk Tamaziɣt, ttakken-as azal, bɣan imi tt-lemmden warraw-nsen.
Tutlayt-inu: Mmeslay-d cwiṭ ɣef wallalen i tessemraseḍ di twuri n uselmed (ma llan, ma xussen!).
S.Seqqar: Deg twuri n uselmed, ssemraseɣ ayen iwumi zemreɣ n wallalen: tugniwin , aselkim, adlis… akken ad yegzu unelmad akken iwata maca akken neẓra aɣerbaz amenzu yesεa lexṣaṣ deg waya.
Tutlayt-inu: D acu n wuguren igejdanen i ttmagaren yiselmaden n Tmaziɣt n temnaḍt n utaram i yeḥwaǧen tifrat? Efk-d tiɣri i nessaram ad taweḍ ɣer yimḍebbren, ad as-d-slen.
S.Seqqar: Ugur ameqqran i d-nettaf s yiselmaden n Tmaziɣt deg temnaḍin n utaram d akken, ulac Tamaziɣt deg uɣerbaz alemmas; anelmad, ad d-yaf ayen akken yelmed ad iruḥ kan akka. Lemmer d lebɣi, ad ikemmel almad-ines alamma d tasnawit.
Tutlayt-inu: Mmeslay-d cwiṭ ɣef wayen i tessenkadeḍ di temsirin-im.
S.Seqqar: Deg tazwara n temsirt, ad d-smektiɣ inelmaden-iw ɣef temsirt iεeddan, syin ad ten-steqsiɣ ɣef uzemz n wass. Ad d-kkren ukkuẓ neɣ semmus n yinelmaden ad d-fken tiririt, imir ad nekcem ɣer temsirt n wass-nni.
Tutlayt-inu: D acu tessarameḍ ilaq ad yili akken ad tennerni Tmaziɣt ugar di temnaḍt n Γilizan akked tmurt n Zzayer s umata?
S.Seqqar: I wakken ad tennerni Tmaziɣt, ssarameɣ ad uɣalen ad tt-lemmden deg yiɣerbazen akken ma llan, ad ilin aṭas n yiselmaden i wakken ad tt-slemden deg yal aswir seg uɣerbaz amenzu ɣer tesnawit, ad as-nerr azal nekkni s yiselmaden akken ad tt-iḥmilen yinelmaden, imawlan-nsen daɣen ur seεεun ara uguren yid-s.
Tutlayt-inu: D acu i txeddmeḍ deg wakud-im ilem, di tudert-im n yal ass?
S.Seqqar: Deg wakud i sεiɣ deg wass qqareɣ idlisen s tutlayt taεrabt neɣ daɣen ttheyyiɣ tiferra tisnedwalin.
Tutlayt-inu: D acu i tessarameḍ ad tawḍeḍ ɣur-s?
S.Seqqar: Ssarameɣ ad kemmleɣ tizrawin n master deg tmurt n Kanada. Ma d asirem-iw ameqqran deg tudert-iw ɣer yimal, ad ldiɣ abuɣlu uslig.
Tutlayt-inu: Tutlayt-inu, ad am-tefk tagnit, fares-itt, ssiweḍ izen i yal imdanen i tḥemmleḍ.
S.Seqqar: Ad iniɣ i yemdanen akk εzizen fell-i, ḥemmleɣ-ken aṭas; win ukkud ɣelḍeɣ deg lḥeq-is, ad as-ssutreɣ ssmaḥ.
Tutlayt-inu: Ini-d awal ɣef ublug-nneɣ "tutlayt-inu". D acu n yizen ara tefkeḍ fell-as?
S.Seqqar: Ablug tutlayt-inu igerrez aṭas, yettak tagnit ama i yiselmaden ama i wid iḥemmlen ad issinen Tamaziɣt, ad afen akk ayen bɣan deg-s, ad snemmreɣ wid akk yettekkin deg-s .
Tutlayt-inu: Awal n taggara, a-t-an ɣur-m.
S.Seqqar: Γer taggara, ad awen-id-iniɣ: tanemmirt-nwen. Ssarameɣ ad iliɣ fkiɣ-d tiririyin akken iwata, ssarameɣ ad testenfεem s wayen ara tafem deg tdiwennit-agi-inu.
Tadiwennit, yexdem-as-tt Sadeq Bendali
https://sadbendali.blogspot.com/2021/07/summaya-seqqar-taselmadt-n-tutlayt.html
G.m: Massa Seqqar Summaya, yettunefk-as ufus n tallelt afessas deg useɣti n tirawalt. Ma d lebɣi-s deg usnerni n uswir, a-t-a, nwala-t di tdiwennit. Aql-aɣ nessebɣas-itt, nesnemmir-itt, akken ad tkemmel deg ubrid i tuɣ.
Tifawin a Massa
RépondreSupprimerNessaram-am afud igerrzen d tẓidirt. Ur feccel ara. Ulawen-nneɣ yid-m. Nekk d ababat n sin n yigerdan da deg Zzayer Tamaneɣt. Ula d nekk, am waṭas n yibabaten d tyemmatin niḍen deg tmurt n Zzayer, ɣseɣ ad lemden warraw-inu tamaziɣt deg uɣerbaz deg tɣiwant mani nezdeɣ. Maca nessaram ur ttɛeṭṭilen ara ad smatun aselmed n tutlayt tamaziɣt deg wakk iswiren d wakk iɣerbazen n tegduda. Ar tufat.
Tanemmirt-nnek a mass ɣef usebɣes-ik i tselmadt-a tilemẓit i yeččuren d asirem.
SupprimerAfud igerrzen a sumya d tamdakkelt im n bba ..tecfid imi nella neqqar lwahid kemm teqqredh ala ala taw3er maca tura hmdllh aql ikem d taselmadt d wawal llah ibrek ..nessaram seg ublug tutlayt inu ad yawedh akk iselmaden ilemziyen yellan di temnadhin yemgaraden am nukkni di burj bu3ririj
RépondreSupprimer