Tajmaεit, d yiwen n useqqamu (tuddsa) i yesselḥayen timsal akk i icudden ɣer taddart. Si zik ay tella, yal taddart tesεa tajmaεit-is. Tikwal, ad naf ddeqs n tejmuyaε deg yiwet n taddart ; ticki meqqret neɣ tesεa aṭas yimezdaɣ.
Tajmaεit n zik d wazal-is :
Taddart, d tagrumma n yiderma, yal adrum yesεa tawacult, snat neɣ ugar, zedɣent deg yiwet n tama. Taddart, tettidir, tetteddu s yisuḍaf i d-tga tejmaεit.
Si zik , d at taddart i ifernen win ara yilin d aqerru fell-asen. Mačči d menwala i yettilin d lamin n taddart ; tamezwarut, ilaq ad yili meqqer di leεmer d ccan neɣ yettwassen s rrẓana d lefhama. D win ttqadaren medden, tthabint; d bu tissas d trugza. Yettili d bab n wawal, yettnawal deg wawal...
Ɣer tama n lamin, yettili ccix n lǧameε i d-ilehhun di tɣawsiwin icudden ɣer tesreḍt (ddin) , d tiɣmert iɣef yettsennid. Yettwellih-it., yemmal-as-d timsal n ddin, yesmektay-it-id ma yeɣfel ɣef kra.
Tajmaεit, i tt-iεemren, d imɣaren neɣ lεeqqal n taddart. Yal adrum ad d-yefk ṭṭamen neɣ sin ara yettmeslayen s yisem-is, ɣef leḥsab n twaculin yellan deg-s. Ticki yewweḍ yilemẓi 19 n yiseggasen, ad yekcem tajmaεit akken ad d-imudd afus n tallelt. Tawacult n yilemẓi ttmuddun lweεda ɣef mmi-tsen, acku yezmer i tmasit, yewweḍ d argaz. Qqaren "mmi yewweḍ d anuẓam, yekfa fell-aɣ lḥif". Tettnejmaε zik taddart sya ɣer da, ma teɣli-d kra n temsalt ara seqredcen . Ma ulac kra, ttemlili tikkelt i waggur, ttmuqulen ayen i ilaqen ad yettwaxdem.
Uqbel ad yili unejmuε, yettili-d uberreḥ, yal ṭṭamen ad yessiwel i udrum-is. Irgazen n taddart merra ttilin, ttarran-d i teɣri. Win ur d-nusi ara mebla tamentilt, tettili-d fell-as lexṭiya.
Amahil d yiswan n tejmaεit zik :
- Ferru n temsal d yimennuɣen gar yiderma, neɣ gar yimdanen ; atmaten, lǧiran… tuget n temsal cuddent ɣer tlisa.
- Aεiwen n yimeɣban d wid yenḥafen.
- Asiwel ɣer twizi, yiwet di taggara n tefsut, mi ara yili leḥcic yesgem . Ttekksen inijjel, tiεfert d tεeṣṣabin n lkermus i d-yeɣlin s abrid. Tiwizi, timsal snat, tettili di taggara n ḥertadem (llexrif), ttarran tiregwa, ferrsen iberdan semsawayen-ten, imi di tallit-a i beddun yigeffran.
- Afras d usizdeg n tmeqbert .
- Awway d usiweḍ n win yemmuten di berra neɣ deg yinig ɣer taddart d umḍal-is.
- Asuddes n tmecreḍt ama di leεyud neɣ mi ara tebdu tallit n uzemmur . Mi ara yili udfel s waṭas, iεeṭṭel azal n waggur, tajmaεit tessawal-d ɣer tmecreḍt, d tagnit ideg tetten yimezdaɣ aksum.. Qqaren daɣen ad nezlu taḥmamt i udfel, d asfillet akken ad yeḥbes tiyita.
- Axeṭṭi n kra n win ara yakren neɣ ara yeǧǧen actal-is ad yenfel s ayla n wiyaḍ.
- Axeṭṭi n kra n win ara d-yekksen xas tabexsist di tsenṭit alamma yella-d uberreḥ n tejmaεit i userreḥ n tukksa n tbexsisin.
- Axeṭṭi ɣef tliwa ; tilawin s wakud-nsent, irgazen (imeksawen) s wakud-nsen. Mi ara ilint tlawin di tala / amdun / asif, ur ilaq ara ad iqerreb urgaz ɣer din.
- Lexṭiyya ttmuddun yimezdaɣ, yal wa acu yettmuddu. Wa d tadrimt, win ur nesεi ara idrimen, yettak zzit neɣ timẓin neɣ irden.
* Mi ara yili walbeεḍ iεedda ɣef lḥerma d nnif n taddart neɣ yergem-itt, tajmaεit ad t-tessuffeɣ si lufaq n taddart, ad yettwaεzel. Yella wanida i t-ttḥawazen si taddart, ma yessuter ssmaḥ ttxeṭṭin-t kan, ttmuqulen ɣer wudem n twacult-is.
Assaɣ ger tejmuyaε :
Si zik ttemlilin laminat n tudrin, ttemεawanen gar-asen ɣef temsal i ten-yezdin, am waman d trisiti d yiberdan .
Kra n tejmuyaε ttwassnent aṭas, ufraren-d ɣef tiyaḍ s rrẓana n lεeqqal-nsent. Γef waya i asen-d-ssawalent tudrin tiyaḍ akken ad tent-εiwnen di ferru n wuguren i wumi ur zmirent ara. Mi tessaweḍ tejmaεit-nni taberranit ad tefru tamsalt-nni, taddart as-tmudd abandu neɣ sin deg wayla-s.
Akud d wadeg n unejmuε:
Ttemlilin yiεeggalen n tejmaεit di tejmaεit ; d aseqqif yesεan tidekkanin, neɣ di lǧameε.
Tajmaεit zik ur tesεiḍ ara kra n usaḍuf i d-yemmalen melmi ara teḥbes. Acukan ma εyan wid tt-iεemren, zemren ad ḥebsen. Ma tessukkes-d daɣen taddart i yimḍebbren, ad tent-teḥbes.
Tajmaεit, deg wakud amiran :
Tajmaεit, di tallit tamirant, qqaren-as aseqqamu n taddart. Mi ara tennejmaε taddart, tferren win ara yilin d aqerru fell-as neɣ akken i as-semman: aselway n useqqamu n taddart. I wakken ad yili yiwen d aselway ilaq ad yili d argaz d wawal, d win ur nettkukru, yessen amek ara yesseddu timsal, yettwassen s tebɣest. Aselway s timmad-is, ad yextir ṭṭemman ukkud ara yexdem, d wid i izemren ad refden tamasit n taddart.
Ad d-yeddem si yal taɣult yiwen neɣ sin .
Mačči bessif si yal adrum ad yeddem yiwen . Yal ṭṭamen ad as-yefk taεkemt i wumi yezmer...
Yettnejmaε useqqamu n taddart, tikkelt i waggur, maca mi ara d-ɣlint temsal iɣef ur bnin ara, snat n tikkal neɣ ugar. Ma teḥsel tegnit neɣ terra tmara, yezmer ad yili unejmuε di yal akud i usqerdec n temsal d tifin n tifrat-nsenti timsal. Wid yeṭṭfen tajmaεit, d ilemmasen di leεmer, maca ɣer yidis-nsen ad naf lεeqqal n taddart.
Ttcawaren-ten di temsal iweεren, yemmukersen am tid cudden-t ɣer tlisa.
Adeg n temliliyin-nsen, d tazeqqa (lǧameε n unnar) ideg ttnejmaεent tdukliwin n yidles, addal d twennadt.
Akud tettaṭṭaf tejmaεit, 3 ar 5 n yiseggasen, ṭṭafaren isuḍaf (aslagan n ugensu). Leεmer n unekcum ɣer tejmaεit 21 n yiseggasen, ayen yella di taddart ad ittekki deg-s, ad d-yefk afus deg-s.
Tiseqquma n tejmaεit :
S umata tajmaεit tesεa tiseqquma i tt-yesseddayen, yal taseqqamut s umahil-is d yiswan-is. Yal taseqqamut, ṭṭffen-tt kra n ṭṭemman. Tiseqquma-a, mgaradent si taddart ɣer tayeḍ . Di taddart n Tiɣilt Meḥmud, d tigi i d tiseqquma-ines:
1- Taseqqamut n ferru n tlufa:
Tferru timsal i icudden s amennuɣ ala ɣef tlisa, takerḍa....amennuɣ akk i icudden ɣer tudert n tudrin. Taseqqamut-a, tekkat nnig tezmert-is akken ur tettaweḍ ara temsalt s axxam n teɣdemt ( ccreε) .
2- Taseqqamut n yimuhal d leqdic:
Telha-d d lebni daxel n taddart s tedrimt n taddart ; am yiberdan d ureqqeε-nsen, lebni tazeqqa n waddal, manege, annar n wurar n ddabex, tamkerḍiwt....
Da tessawal-d tejmaεit i wat taddart, ttgen tiwizi, ttmahalen s nnuba, yal ddurt anwa ara yilin.
3- Taseqqamut tinmettit:
Tettak afus n lemεawna i yimeɣban d wid yenḥafen (tadrimt, učči, uselsa, ddwawi, ..) . Tlehhu-d d yimuḍan ur nezmir ara ad lawin, wid yenneḥwaǧen.
Tikwal tessekcam tseqqamut-a iman-is, tettεawan di lebnii win yeḍruran mliḥ. Ma yella yiwen yeɣli-as uxxam, akk taddart ad d-tger iman-is, ad t-terfed .
4- Taseqqamut n tuddsa:
Ḥettben acḥal n twaculin d yimezdaɣ i yellan di taddart si tallit ɣer tayeḍ. Taseqqamut-a, tesεa assaɣ d tmecredt.
5- Taseqqamut n tedrimt:
Taseqqamut-a, tettejmaε-d tadrimt i d-ikeccmen si lexṭiya, lewεadi d tedrimt ttmuddun yimezdaɣ yal aseggas, rnu idrimen d-ttaznen yiminigen seg yinig. Ayen akk i d-ikeccmen, ssexdamen-t deg useddu n yisenfaren n taddart .
6- Taseqqamut n temsal tizeɣranin (n berra):
Teṭṭef timsal n berra i icudden ɣer nnfeε d leslaḥ n taddart, am lgaz, aman, trisiti d yisenfaren-nniḍen. Ma yella-d unejmuε d tudrin tiyad neɣ d yimasayen n uwanek d tedbelt d ṭṭemman n tseqqamut-a ara iruḥen.
7- Taseqqamut n wallalen:
Taddart, tesεa tiɣawsiwin, am ṭṭwabel d yikersiyen, dduzan n tmeɣra...ticki tella lǧanaza neɣ tameɣra, imezdaɣ n taddart ssuturen ɣur-sen ayen ḥwaǧen.
8- Taseqqamut yerzan tidukliwin:
Tidukliwin n yidles, n waddal neɣ n twennaḍt, ttilint ddaw leεnaya n tejmaεit. Ma ḥwaǧent tadrimt, taɣawsa neɣ bɣant ad xedmeɣ kra n usenfar di taddart, asfugel n kra n tegnit, ad msefhamen d tseqqamut-a.
Assaɣ n tejmaεit d tejmuyaε n tudrin i as-d-yezzin :
Tuddar yemqaraben, yella wacu i tent-yesdukklen, zemrent ad d-awint isenfaren gar-asent ; aman, lgaz d yiberdan i tent-icerken (les pistes).
Ma yella umennuɣ gar sin yemdanen, neɣ snat twaculin wa si taddart-a, wayeḍ si tin-nniḍen. tajmaεit tessekcam-d iman-is, tferru amennuɣ-a s liser d lxir akken ur ttawḍen ara ɣer yir tagnit neɣ s axxam n ccreε.
Tajmaεit, ama n zik, ama n tura, tthabin-tt medden, ttuggaden ddeεwessu-ines. Acku win yesxesren kra, imezdaɣen akk n taddart, ad t-ɣunzun, ad t-ḍefren s lexwaṭer-nsen. Akken daɣen tesεa azal ameqqran di lebni n tmetti, d uressi d laman gar yimezdaɣ. Xas yella-d umaynut ass-a di tejmaεit, d tudert n yal ass d umbaddal n umaḍal, i t-id-yesnulfan. Ayen yebdan yettruḥu di tuddar-nneɣ, d udem n udrum acku imdanen, uɣalen rewwlen ɣer berra n taddart, bennun di leεzib deg-s ttaǧǧan timezduɣin-nwes, ttnadin lewseε.
Amagrad, tessewjed-itt-id Farida Cebbiri i tutlayt-inu
https://sadbendali.blogspot.com/2021/08/tajmait-ger-zik-d-tura.html
Tanmirt ɣefumahil-a igerzen d ayen i d-yessmektayen tudert taqbuṛt n imarrawen-nneɣ, d ayen ar aɣ iwelhen ar ubrid n tmussni aɣ-d-irnun tiktiwin iṣelḥen
RépondreSupprimer