"Tamaziɣt, mačči s yisuɣan deg yiberdan, d ccḍeḥ d uɣenni, tuḥwaj win ara tt-yeɣren, acku ma yella ur as-nefki nekkni azal ulac win ara as-t-yerren."
Maziɣa Mekdud, d yiwet n tlemẓit seg taddart n Tizi Ɛelwan, taɣiwant n At Rzin, deg Yiɣil Ɛli yeṭṭafaren lɛerc n At Ɛebbas. Tlul deg useggas 1992. Tewwi-d agerdas n Master di tmaziɣt taɣult "Tarakalt tamutlayt" di tesdawit n Ɛebd Rraḥman Mira n Bgayet deg useggas n 2017. D yiwet gar yiɛeggalen n tiddukla tadlesmettit "Afus d wawal". Tewwi taggazt n Masin Uharun i texdem tesbeddit tiregwa takanadit deg useggas 2015/2016. Taggara-a, tettwassen s yisem n Tafat.
Kemm, d taselmadt di Tɣerdayt. Si melmi? Amek armi truḥeḍ si Tmurt n Leqbayel ɣer din akken ad teslemdeḍ Tamaziɣt?
Bdiɣ aselmed di Tɣerdayt seg Ctembeṛ 2018 ar ass-a. Xedmeɣ di tmurt, seg Fuṛaṛ almi d Yunyu 2018, maca mi d-yezzi unekcum aɣurbiz di tmurt ttxassan neɣ tikwal ulac maḍi imukan, dɣa walaɣ zuzren-d deg fayesbuk imukan di Tɣerdayt, ṛuḥeɣ ad xedmeɣ dinna.
Mmeslay-aɣ-d cwiṭ ɣef waddad n uselmed n Tmaziɣt di temnaḍt n Yimẓabiyen? (Inelmaden, iɣerbazen, iswiren, iselmaden..)
Am wakken neɛlem tamaziɣt beṛṛa i tmurt n Leqbayel temgarad, imi ur tt-selmaden ara akk deg yiɣerbazen meṛṛa di kra kan n yiɣerbazen ɣer yimẓabiyen, ɣer waɛraben ulac akk. Inelmaden, ḥemmlen tamaziɣt, maca tikwal, ttagin-asen yimawlan-nsen ad ɣren. Akka tura, lemmden-tt deg uɣerbaz amenzu d uɣerbaz alemmas. Di tesnawit, urɛad tekcim. Di Tɣerdayt llan wazal n 40 n yiselmaden.
Wi d-yezgan d lmendad ɣef uselmed n Tmaziɣt deg waɣir n Tɣerdayt? Iselmaden, d imaɣlalen neɣ uhu?
Amaswaḍ-nneɣ d Mass Wali Masinisa. Yessaweḍ ar tura yeldi-d azal n 40 n yimukan neɣ ugar, iselmaden yesselmaden din tuget deg-sen d at ugatu (contractuels).
Mmeslay-aɣ-d ɣef yigburen n uselmed d usemres n wakud?
Idlisen ur ten-nessemras ara imi ẓẓay wahil-nni fell-asen. D nekkni i d-ixedmen ahilen imi yemgarad uswir ɣef win n tmurt, nexdem-it d afessas cwiṭ, rnu akud ur yelli ara d akemmali. Ayen yerzan asemres n wakud, tikwal ur nettaf ara akud d ummid neɣ tikwal ur igerrez ara imi yettili-d uselmed timeddiyin, maca win yettruẓun asalu iteddu akken yufa mačči akken yebɣa.
Amek tga teywalt gar-am akked yinelmaden-im?
Taywalt gar-i d yinelmaden-iw, tettili-d s tumẓabt anda nutni ttafen iman-nsen ttmeslayen senfalayen s tutlayt-nsen tayemmat anda deg tangiwin nniḍen yettwagdel ad mmeslayen yes-s. Mi ara yilin wawalen imaynuten ttɛawaneɣ-ten ad ten-lemden, ḥemmlen-iyi, ḥemmlen tanga n tmaziɣt ladɣa imi tturareɣ yid-sen, cennuɣ-asen-d. Nxeddem daɣ ticeqqufin umezgun s tumẓabt dayen i ten-yeǧǧan ḥemmlen-tt ugar.
Amek i ttwalin yimarawen aselmed n tanga-a d wamek yella wassaɣ yid-sen?
Am tmura yellan beṛṛa i tmurt n Leqbayel yiwet n tmuɣli-nsen, dacu ara xedmen s tmaziɣt ɣer sdat, llan wid ur tt-nebɣi ara, assaɣen-iw yid-sen gerrzen.
D anwi-ten yinelmaden i tesɣareḍ? Acu n tantaliwin i ttutlayen? Inelmaden-iw, d imẓabiyen, ttutlayen tumẓabt d taɛrabt.
Amek tettwaliḍ aselmed n Tmaziɣt di Γerdaya (Taɣerdayt), assa d uzekka?
Ɣas akken llan wuguren, maca aselmad n tmaziɣt assa di Tɣerdayt yelḥa ugar n waɣiren nniḍen yellan beṛṛa i tmurt, nessaram ad ikemmel ɣer sdat ugar n waya.
I wakken ad yennefli, ad igerrez d acu i ilaqen ad yili? Izen i yimḍebbren.
Nessaram ad tekcem akk deg yiɣerbazen, ad tt-lemden meṛṛa war afran.
Mmeslay-aɣ-d cwiṭ ɣef yiman-im, s yisem-im d tamedyazt.
S yimru i yettaf umaru neɣ umedyaz iman-is, yessuffuɣ-d ayen yellan deg wul-is d wayen i t-iceɣben, d wayen i yessaram. Nekk, ldiɣ asebter zuzureɣ-d deg-s isefra-w, semmaɣ-as "Sb: Tayri s tkerkas".
Melmi tebdiḍ tira? D acu i am-tt-yesḥemmlen?.
Bdiɣ tamedyazt deg wayyur n Yulyu 2021, maca uqbel tamedyazt uriɣ yakan kra n yimagraden deg uɣmis n "Tiɣremt" (La cité). Abrid n tmedyazt, ḥemmleɣ-t si zik mi qqareɣ isefra n Dda Aḥmed Leḥlu fell-as yeɛfu yerḥem, anda ɣur-i yiwen wammud-is n yisefra-a jemɛeɣ-ten ɣur-i urɛad i d-ffiɣen.
Anda tessawḍeḍ di tira? Melmi adlis-im amezwaru? ahat d ammud n yisefra?
Ar assa, ssawḍeɣ uriɣ ugar n 160 d asefru, ahat ad t-id-nessufeɣ deg wussan i d-iteddun d ammud n yisefra.
Mmeslay-aɣ-d ɣef yisenfaren-im.
Isenfaren, ggten, tazmert d talwit kan, ad nezwir ahat deg wammud n Dda Ḥmed ad t-id-ssufɣeɣ, syin akkin, ar wammud-iw nekki.
D acu ara d-tiniḍ ɣef wid yeqqaren nekkni d Imaziɣen, nitni tutlayt-nsen, ur tt-qqaren, ur tt-ttarun ur ttnadin ad tt-lemden?
Yenna-d Lewnis deg wawal-is: "Laṣel-ik yezgel-ik, win tebɣiḍ yugi-k". Ad asen-iniɣ tamaziɣt mačči s yisuɣan deg yiberdan, d ccḍeḥ d uɣenni, tuḥwaj asnerni, tuḥwaj win ara tt-yeɣren, acku ma yella ur as-nefki nekkni azal ulac win ara as-yerren azal. Tutlayin nniḍen, sɛant akk win ara asent-yerren azal, tamaziɣt tesɛa-aɣ kan nekkni.
Ablug-nneɣ "tutlayt-inu", yesnemmir-ikem ɣef wussisen-im deg uselmed ufares-im aseklan. Ttxil-m, ini-d fell-as awal.
Gedha ɣef leqdic-nwen, gedha yes-wen daɣ imi tettakem tagnit d usebɣes i yal win iqeddcen ɣef tmaziɣt ama yettwassen ama urɛad, afud igerrzen lxir ata ɣer sdat.
Awal n taggara, ad am-t-neǧǧ, ini-d deg-s ayen triḍ.
Afus deg ufus, ad tufrar tutlayt-nneɣ am tutlayin nniḍen, ad taɣ amkan deg umaḍal. Nessaram daɣen ad ugten yimeɣriyen imi taggara-a, xussen. Tanemmirt i kečč i iyi-yerran azal deg ublug "Tutlayt-inu".
Tadiwennit, yexdem-itt S.Bendali.
https://sadbendali.blogspot.com/2021/11/tadiwennit-d-massa-mekdud-taselmadt-n.html
Commentaires
Enregistrer un commentaire