Asfugel n yennayer


Yennayer, d ixef n useggas deg tfada n tfellaḥt yemgaraden ɣef  uwitay agriguri  s 12 neɣ 14 n wussan, d acu kan  imazzagen inudan deg unnar-a qerben ɣer leḥsab aneggaru. Aɣref n tmazɣa, seg zik-nsen  ttmagaren tawwurt n useggas am nutni am yigduden akk wiyiḍ, d acu kan deg lqern wis 19, gan-as azamul cudden-t s amezruy , rnan mestnen ansayen akk xeddmen deg-s. D acu-t yennayer? Iɣef yettuɣal umezruy-is? Amek i d-yettili usfugel-ines?

Asfugel n yennayer 2

Deg tazwara, yennayer d aggur amezwaru ɣer yimaziɣen, deg tegmuẓart n wawal, ad d-naf llant snat n turdiwin. Tamezwarut, telḥa s waṭas, tla aseɣẓen, qqaren-d d awal uddis s unamek, llan deg-s sin wawalen: yen d uṭṭun ger yimuhaɣ, deg teqbaylit qqaren “yiwen”, ma d “ayer”anamek-is d ayyur neɣ aggur d yiwen seg waggur amezwaru neɣ d tiwwura n useggas. Ma d turda tis snat: teqqar-d aẓar-is yefruri-d seg tlatinit “Ianuarius”d illu n tewwura, ad yemdel yiwet, ad yeldi tayeḍ.

Ma d amezruy n yennayer d-yeǧǧa ugraw n yimaziɣen deg Fransa deg useggas n1966, ad d-naf  rran leḥsab ɣer 950 uqbel talalit n Sidna Ɛisa, asmi yerbeḥ ugellid n yimaziɣen ṭṭrad yellan ger yiferɛunen deg tmurt n Maṣer.

Asfugel n yennayer 3

Ma nuɣal s asfugel-ines, a d-naf yettili akk deg temnaḍin n tmazɣa, yal wa amek t-yettmagar, d ansay ṭṭfen deg-s acḥal d leqṛun, tasuta tettaǧǧa-t-id i tayeḍ. Imedyaten fell-as, ggten seg tama ɣer tayeḍ ad d-naf mennaw n wudmawen xas mgaraden myezdin akk deg tdemmi d usfillet ɣer useggas mellulen, yenkelwin ara yilin di sser d liser, ṭṭfen deg wawal n yennayer s-yennan “win iyi-d-yemmugren s rric, ḍemneɣ-as lɛic”:

Asfugel n yennayer 41-Mi ara nruḥ ɣer yicenwiyen ad d-naf semɣaren deg wadaf, yettaṭṭaf azal n ṣa n wussan. Deg wass amezwaru , snanan tikurin, ggaren-as azal n mraw d kuẓ n yimɣan ama d (felgu, bibras, binta, mutter, timezɛetrin, zeɛter, timeǧǧa…) d-tekksen seg tmizar, qqaren-d d lfal akken ad tesmures tfellaḥt, ad tili ṣṣaba, ad yegmu akk wayen ẓẓan deg yiweǧǧiben, . Deg wass wis sin, tetten akk ayen yemmuggen d arekti am lmeɣyuz, imeɛruken , lesfenǧ…ad sekren ccyaḍ akken ad d-icaḍ fell-asen lxir deg useggas-nni. Ass wis kraḍ, senwayen aksum s uyaziḍ n tmurt d useqqi amellal. Deg wass wis ukkuẓ, ttawin traz srusun deg-s iḥebba (abelluḍ) s taqa d leḥlawi, kawkaw, lluz  ladɣa i warrac imecṭaḥ .

2-Ma nuɣal ɣer tmurt n yicawiyen d yimẓabiyen, ad d-naf sewwayen deg-s cexcuxa d rrecta s uyaẓiḍ. Ma d imuhaɣ d yicelḥiyen n yiɣermawen n Nɛama, senwayen seksu s tayni yerna ttmer-nni ad tili s daxel n teyẓiwt seg yidis n wadda, xeddmen timzizzla n win ara d-yafen aɛeqqa d amezwaru, d win i d usbiḥ n tiddart akken qqaren.

3-Di tallit n zik, di temnaḍt n Tlemsen ula d nutni tafska tettɣimi azal n ṣa n wussan, tturaren asɣun wumi qqaren “ Ayrad menɣara” . D azamul n tissas d tazmert iwakken kra ara d-yilin deg useggas,ad t-qeblen, ad t-qablen s tedmert s uqazzem wer tugdi.

Asfugel n yennayer 5

4-Ma deg tmurt n Leqbayel, sewwayen ayaẓiḍ n tmurt d seksu n sebɛa yisufar am (lubyan m leɛyun, irekmen, lḥemmeṣ, leɛdes..) qqaren-asen: “ajeǧǧig”, d asfillet ad yeǧǧuǧǧeg useggas akked tfellaḥt, ad gmun yigman, rennun-d uftiyen akken ad ftin wussan. Akken daɣen sewwayen isufar nniḍen am: lesfeǧ, tiɣrifin, lemsemmen… Tin yernan ɣer-s, ttqerricen i warrac imectaḥ i wakken ad kksen wuguren d yiɣeblan, ma d tullas seɣmayent lḥerqus i timmi-nsent. Lḥerqus-agi, d tameṭṭut tameqqrant i yettarran asɣar n wuzzu ɣer tmes, syen ad terr asafu-nni yerɣan ɣer tgersa, yessuffuɣ-d aman am semmax d iberkanen, mačči kan tebrek n leɛyun maca igerrez s waṭas daɣen i tezmert n wanẓaden-nni, yessentam-iten, yessuzur-iten.

D acu d-yernan deg yiseggasen-agi ineggura ɣer tama-agi, nezmer ad d-nini seg tlalit n tdukliwin tidelsanin deg 1989 ɣer dagi, d timeɣriwin di tuddar, ttilin deg-s yicennayen, isaragen d temzikniyin…iswi-nsen d amesten n yidles d usudder n wansayen akken ur messun ara, ttmagaren yennayer s tumert d usirem. Ma deg sin-agi n yiseggasen ineggura, s wudem unṣib tuɣal d tafaska taɣelnawt.

Deg tamiwin-agi, ad d-naf akken ma llan yimaziɣen ttbeddilen inyen, sizdigen ixxamen ladɣa taxxamt n usewwi yerna ttaɣen-d kra n yiceqduren d imaynuten. Akken daɣen, ttawin-d akk tiẓidanin d asfillet ɣer wussan igerrzen, ifazen, ḥlawen…

Di ttexmam-nsen, ilaq ad teččeḍ ar ma terwiḍ iwakken ad tezgu tawant, ad ftin, ad ffuktin wussan. Ass-nni ula d iminigen xas ulac-iten, ttsemmin-asen imuren. Ula d ibeɛɛac ur ten-tettun ara yal tiɣmert ttaǧǧan deg-s uraw n yirden neɣ seksu.

Deg taggara, ad d-naf  taɣerma n tmazɣa d tamesbaɣurt, ma nessiked kan ɣer teɣmert n tdemmi ad d-naf  tessiɛziz tanefsit n umdan tessentam-it s teẓwar (énergies) tumnigin.

Amawal:
  • Aseɣẓen = raisonnement
  • Imazzagen = specialistes
  • Tidmi = pensées
  • Tiẓwar = énergies
  • Tumnigin=positif
Racida Ammar,  i tutlayt-inu
https://sadbendali.blogspot.com/2022/01/asfugel-n-yennayer.html

 

Commentaires