Mi ara msamint tergalin yettemcabin
Di tira n talɣiwin
timyaganin yeftin, mi nerri ara tamawt ɣer
wayen i d-teqqar 1, Amatar tesnalɣa
n umyag, nezmer ad naru s tuccḍa
« tucmitt ». Aṭas
n wid iwumi tḍerru akka, dɣa
ɣellin-d
deg wugur ur nlaq ad yili ladɣa i uselmad
neɣ
i umaru.
Ma yessen win yettarun cwiṭ n tjerrrumt d talɣiwin n wawalen, yessefk-as ad yili yeẓra dakken amyag yeftin deg-s sin yiḥricen : amatar udmawan akked ufeggag. Taɣawsa-a, yessefk ad tili tekles (tjerred) deg uqerru, ur tettwattuy ara. S wakka, mi ara naru kra n talɣa tumyigt, ilaq ad nissin amek ara tt-nefsi deg uxemmem-nneɣ, ɣef sin yiḥricen : amatar udmawan ukkud yefti umyag d tmeẓri uɣur yefti i yemmal ufeggag. Deg temsirt-a, ad d-ssegzuɣ, ad d-fkeɣ tifrat i taluft n umatar udmawan n tazwara mi ara yili isuma-t usekkil i t-yecban n ufeggag. Ha-ten-a sin wananen ideg tzemrem ad d-temlilem ugur :
1. Amatar udmawan n tazwara « n », tsuma-t tergalt tamezwarut n ufeggag i t-icuban « n » :
a. Ma yebda ufeggag s yiwet tergalt :
Nnuda = n+ nuda, (ad) nnadi = n+nadi.
b. Ma yebda ufeggag s snat tergalin yemgaraden neɣ n tussda :
Nenher = ne + ndeh, nensa = ne + nsa, (ad) nendef = ne + ndef.
Nenna = ne + nna, nennuɣ = ne + nnuɣ, (ad) nennaɣ = ne + nnaɣ.
Tamawt :
Mi ara tili tergalt tamezwarut n ufeggag d tussidt, ur as-tɣelli ara tussda « nn »; Acu i yettbeddilen cwiṭ ? d tiɣri tilemt i ikeccmen ger ufeggag d umatar udmawan. Nessen belli, di tutlayt-nneɣ ur ttemyeḍfarent ara 3 tergalin. Ha-ten-a yimyagen nniḍen : nennerna, (ad) nennerni, nenneḍ, (ad) nenneḍ, nennufsel, nennum, nennemḍar…
2. Amatar udmawan n tazwara «t», tsuma-t tergalt tamezwarut n ufeggag i t-icuban « t» :
Da, ma yella wugur, yettas-d ladɣa seg umatar n wussid s wayes zewwiren yimyagen yeftin ɣer wurmi ussid. Send ad nezri ɣer umatar udmawan n tazwara « t », yessefk ad nẓer d akken amatar n wussid yettili d « tt », « tte » neɣ d « t ».
Ihi, Amatar n wussid yettili d:
o tt: zdat teɣri neɣ yiwet tergalt. Md: aweḍ/ttaweḍ, cennef/ttcennif.
o tte: zdat snat tergalin. Md: zmumeg/ttezmumug, qlileḥ/tteqliliḥ.
o te: zdat tergalt tussidt, md: ddu/teddu, mmeɣ/temmeɣ, bbi/tebbi.
Tura mi nwala 3 talɣiwin n umatar n wussid « tt, tte, te », nessen-itent, ur d-yeqqim kra n wugur. Amek i nettaru amatar udmawan n tazwara ?! Amatar udmawan « t » n tazwara, yettili kan d « te » zdat ama n « tt » neɣ n « tte ». ha-ten-a kra yimedyaten :
o Tettazzal, tettazzaleḍ, tettazzalem, tettazzalemt, tettuɣal, tettuɣaleḍ, tettuɣalem, tettuɣalemt, tettaf, tettafeḍ, tettafem , tettafemt, tettili, tettiliḍ, tettilim, tettilimt.
o Tetteddu, tettedduḍ, tetteddum, tetteddumt, tettessed, tettessdeḍ, tettessdem, tettessdemt.
Tamawt :
Ula zdat yimyagen ilan tussda « tt » deg uẓar, d « te » i yettilin d amatar udmawan n tazwara , md :
o ttel/tettleḍ, tettel, tettlem, tettlemt
o ttu/tettuḍ, tettu, tettum, tettumt
o ttkel/tettekleḍ, tettkel, tetteklem, tetteklemt.
Tasureft :
Deg yizri d wurmir, amatar udmawan n umyag ajenṭaḍ « tub », yettili d « t » war ilem « e » : ttubeḍ, ttub, ttubem, ttubemt. (ad) ttubeḍ, (ad) ttub, (ad) ttubem, (ad) ttubemt.
Ma deg wurmir ussid, mi ara d-yekcem umatar n wussid di tazwara n ufeggag-is, amatar udmawan yettuɣal d « te » am di talɣiwin nniḍen : tettubuḍ, tettubu, tettubum, tettubumt.
Asmekti :
I wakken ad ssifesseɣ asegzi di temsirt-a, yal tikkelt, smerseɣ amatar udmawan n tazwara. Ur ilaq ara ad nettu belli, llan yimataren udmawanen ilan kan yiwen uḥric, di tazwara neɣ di taggara, maca llan wid yesɛan sin yiḥricen (di tazwara d taggara):
- Di tazwara kan (netta, nettat, nekkni) :
Yettnadi, tettnadi, nettnadi
- Di taggara kan (nekk, nitni, nitenti) :
Ttnadiɣ, ttnadin, ttnadint.
- Di tazwara akked taggara (kečč, kemm, kunwi, kunemti) :
Tettnadiḍ, tettnadim, tettnadimt.
Tamsirt, yessewjed-itt-id Sadaq BENDALI
Tanemmirt ɣef temsirt
RépondreSupprimerAffud igarzen tekmik akka ad3in rebbi
RépondreSupprimerAffud iggarzen
RépondreSupprimer