Ameskar, amedyaz, acennay
Yidir Bellali ilul di taddart n Tala n Tulmut taɣiwant n Tizi-Raced deg useggas n 1956 , yeɣra deg yiɣerbazen yemxallfen armi i d-yewwi lbak; ikemmel di tesdawit n Lezzayer tamaneɣt anda i d-yewwi turagt (la licence) di tussna n tmetti deg useggas n 1981.
Melmi d wamek i tkecmed annar n tira akked ccna?
Asmi xecmeɣ annar n tɣuri, lliɣ di tudert-iw 14 n yiseggasen, bdiɣ tturareɣ ddebuka di yiwet n tarbaεt akked kra n yimeddukal di taddart-iw. Syina lemdeɣ ṭṭubuεa n uẓawan akked lemwazen n dderbuka ɣef yiwen n uselmad Hebbache khelil si tmurt n Surya i d-yusan ad yesselmed deg uɣerbaz amenzu n taddart-nneɣ. D netta i iyi-yennan belli zemreɣ ad cnuɣ imi yeεǧeb-it mliḥ ṣṣut-iw. Dɣa yerna yesselmed-iyi amek ara urareɣ ɣef wallal n lεud. Akka i d-ufiɣ iman-iw cennuɣ di tmeɣriwin n taddart-iw di tazwara, syinna akkin cennuɣ ula di tudrin nniḍen. Asmi bɣiɣ ad cnuɣ tuɣac-iw, bdiɣ ttaruɣ imeslayen ssalayeɣ fell-asen aẓawan, cennuɣ-ten ger yimeddukal-iw. Aṭas seg-sen i iyi-d-yennan ayɣer ur-ten-tesseklaseɣ ara. Dɣa uɣeɣ awal-nsen, s wakka i d-ufiɣ iman-iw skelseɣ tasfift-inu tamenzut.
Acḥal n yedlisen akked iḍebsiyen I d-tessuffɣeḍ, bder-aɣ-ten-id ?00
Tasfift tamenzut s uzwel “ yewweḍ-d wass “, teffeɣ-d di taggara n yiseggsen 80, deg-s 6 n tezlatin, tis snat s uzwel “asefru”,
teffeɣ-d deg yiseggasen n 90 deg-s 8 n tezlatin, tis 3 teffeɣ-d di 2015 s uzwel “sidi valentin” deg-s 6 tezlatin, ma d taneggrut teffeɣ-d di 2019 deg-s 18 yisefra s uẓawan neɣ ayen iwumi qqaren “le slam”.
Adlis-iw amenzu, s uzwel “Ajgagal” , d ammud n yisefra. Yeffeɣ-d deg useggas 2016 akked tsuqqilt i as-xedmeɣ ar tefransist s uzwel “Perle d’ineda”. Deg useggas 2017 suffɣeɣ-d “Aderwic”, “Aderɣal”, “Amenzu”, “Lazare akked tmeεcuqt-is” akked “imnejli” d tisuqilin n yedlisen i yura umaru n tmurt n Lubnan Ǧibran Xalil Ǧibran. Di 2019, yeffeɣ-d udlis-iw n tmedyazt “Acqerri” akked tsuqqilt i xedmeɣ i sin yedlisen n yiwet tmarut si tmurt n Equateur Rocio Duran Barba “Awal n sseẓra” akked “D acu i d uɣris ?”.
D acu tesmemyafeḍ, d adlis neɣ d aḍebsi n tmedyezt?
Yal yiwen deg-sen yesεa amkan-is di tmetti ; adlis yelha i wid yeqqaren s umata ladɣa wid yellan d inelmaden neɣ d iselmaden. Ma d aḍebs, yelha i wid iwumi ur tettunefk ara tegnit iwakken ad ɣren tamaziɣt, i wid ur nettwali ara neɣ i wid yesmaεdazen, smenyafayen ad as-slen ala dɣa ticki ara ilin nehhren.
D acu n yisental iɣef tessefraḍ ?
Ayen iɣef ssefruyeɣ d ayen iwumi ttḥulfuɣ s umata neɣ d ayen i ttidireɣ di tmetti akked d wayen akk i as-d-yezzin, ama d idles, d tayri, neɣ d iɣeblan akked tedyanin i d-iḍerrun ama ɣer-neɣ ama deg umaḍal s umata.
Amek tettwaliḍ adeg n umedyaz d umaru di tmetti-nneɣ?
Annar n tɣuri s umata mačči d win isehlen; yeččur d uguren maca ma nemmuqel ɣer deffir ad naf aṭas n yisurifen i d-nelḥa u aṭas n wuguren i nekkes. Tura nezmer ad naru mebla akukru s tutlayt-nneɣ ama d tamedyezt, ama d ungalen ama d amezgun… imi tutlayt-nneɣ tuɣal d taɣelnawt d tunṣibt. Win yumnen s wayen ixeddem, ulac ugur ara t-id-iqerεen.
D acu-ten wuguren i d-yettmagar umedyaz neɣ anaẓur di tmurt-is ?
Uguren ugten, d wid i d-icudden ɣer kra n ttawilat d wallalen i ixussen s waṭas yerna mi ara nmuqel ɣer tilawt, ad naf belli mačči d wid iwumi ur tezmir ara tmurt acku tikwal d iccer n lkaɣeḍ neɣ d ttesriḥ ma yugi neɣ yegumma ad t-id-yefk kra n yimḍebber! ad yebṭel leqdic n wacḥal wussan neɣ n wagguren n uheyyi. Tikwal, ayagi yessefcal inaẓuren dɣa imḍebbren-nni ttafen iman-nsen imi d aya i d iswi-nsen. Uguren nniḍen d lixsas n tzeɣwa d yidgen anda ara uraren inaẓuren neɣ ara d-mlen ayen xedmen. Ugur n wid yettarun, d win n usiẓreg akked uzuzzer n yedlisen-nsen; ssuq n udlis mazal ur d-yelli ara.
Anwa i ak -irennun afud di tira-inek ?
Di tazwara, d twacult-iw i ttafeɣ ɣer yidis-iw di leqdic-iw adelsan acku mi ara sḥissfeɣ, imi ara fecleɣ neɣ mi ara iniɣ d wagi i d leqdic-iw aneggaru, d nettat i yi-d-yettarran ɣer ubrid. D nettat i iyi-d-yettaken tabɣest-nni yi-ixussen neɣ tinna i iyi-iruḥen. Llan daɣen yimeddukal-iw, imeɣriyen-iw, wid iḥemmlen ccna-inu i d-ttemliliɣ ama di tfaskiwin ama di tmeɣriwin i deg ttekkiɣ steqsayen-iyi-d ɣef umaynut-iw ; ma yella? Melmi ara-d-yeffeɣ ? Ayagi, yettεawan-iyi iwakken ad kemmleɣ ayen ttheyyiɣ.
Anwa amedyaz neɣ acennay uɣur i d-tettagmeḍ tamusni?
Ugmeɣ-d u mazal ad d agmen si tmusni n yinaẓuren, d yemyura, d yimedyazen n tmurt-iw akked wid n umaḍal merra. Mačči d yiwen ad t-id-addreɣ, llan seg yeqburen, llan seg tsuta n yimir-a.
Kečč d win iḥemmlen taɣuri, d acu n ṣṣenf n yedlisen i teqqareḍ ?
Di tazwara, lliɣ ur ttextireɣ ara, adlis i d-yeɣlin gar yifassen-iw! ad t-ɣreɣ, awi-d kan d acu n tikti ara-d-awiɣ iwakken ad smeɣreɣ tamuɣli-w ara yi-yessiwḍen a ɣer tussna. Asmi wwḍeɣ ɣer tesdawit, mlaleɣ akked wid yesεan tiktiwin nniḍen, tamusni nniḍen, dinna i gziɣ d acu i d tussna, d acu i d tamusni. Dɣa d annect-a i yi-yewwin ad ttextiriɣ idlisen i d-yettawin ɣef tussna akked tmussni deg yeḥricen yemxallafen n tmetti am umezruy n yegduden akked yedles-nsen Am umezruy n tɣermiwin n umaḍal, am umezruy n ddiyanat, am tfelsafit s yiɣerbazen-is yemxallafen, tasekla, tamedyezt, amezgun, aẓawan…atg. D idlisen-agi akk i iyi-d-yefkan tamussni s wayes ttmeyyizeɣ ayen ttaruɣ.
Tira s tmaziɣt ass-a, d acu i d tamuɣli-k deg-s ?
Xas ulamma drus n yiseggasen-aya segmi nebda nettaru s tamaziɣt s wudem unṣib, aṭas n yedlisen i d-yeffɣen yis-s deg yeḥricen yemxallafen n tmussni ala dɣa s teqbaylit. Ula s tcawit, s temẓabt, s tcenwit ..atg bdan kra n yimura d tmura ttarun, ssuffuɣen-d idlisen s tutlayin-nsen ama d tamdyezt ama d imawalen. Xas akken uguren mačči d yiwen, imura ẓran belli iwakken ad tidir tmaziɣt tewwi-d i yal win i tt-ihemmlen, iwumi tekcem deg yidammen, i yumnen s yis-s, i iḥussen s yiman-is d amaziɣ ad tt-yaru, ad tt-yelmed, ad tt-yesselmed i tarwa-s. S wakka kan ara tidir tmaziɣt s yedles-is, s tɣerma-s akked umezruy-is.
Mi ara nmuqel ilmeẓyen n zik d wid n tura mgarden deg umennuɣ ɣef tutlayt, ayɣer?
Amennuɣ ɣef tmaziɣt s umata ur ifukk ara. Xas akken aṭas n yiswiyen uɣur yessaweḍ am uselmed n tutlayt, am tuɣalin-is d taɣelnawt d tunṣibt. Amennuɣ n wass-a d win ara yeskecmen tamaziɣt ar merra iḥricen n tussna akked tmussni deg yiɣerbazen, akked tesdawiyin, ilaq ad tettwaseqdec am nettat am tutlayin nniḍen di yal tisuda n uwanek azzayri.
Mudd-aɣ-d awal i wid iqeddcen ɣef yedles s umata d ublug tutlayt-inu.
Ma nebɣa ad tidir tutlayt-nneɣ, ad teddu ɣer sdat, tewwi-d ɣef yal yiwen deg uḥric-is, deg wanda yella, ad yexdem tazmert-is ama s tira, ama s tmenna ama s ttawilat nniḍen am internet… atg i wakken
tamaziɣt ad teṭṭef, ad taɣ amkan-is gar tutlayin n tmura n umaḍal, ad d-tawi amur-is i unegmu n talsa. Ablug-agi d yiwen seg wallalen-agi.
D acu neḥwaǧ nekkni s yimaziɣen i wakken ad teddu tutlayt akken iwata ?
Am akken It-id-nniɣ tewwi-d ad tt-nelmed, ad tt-nesselmed, ad tt-naru, ad tt-nesseqdac yal ass di yal aḥric n tmetti.
Awal-ik n taggara d usirem-inek ?
Ad am-iniɣ tanemmirt imi iyi-tefkiḍ tagnit I wakken ad d-mmleɣ i yimeɣriyen n ublug tutlayt-inu ayen uriɣ d wayen cniɣ daɣen iwakken ad d-fkeɣ tamuɣli-w ɣef tutlayt n tmaziɣt. Sarameɣ teɣzi n tudert i leqdic-agi, d win irennun afud i yedles amaziɣ akked wid iqeddcen fell-as. Leqdic i ttheyyiɣ akka tura, d asekles n yiwen uḍebsi n ccna deg ara ilint 7 neɣ 8 tezlatin akked tira n yiwen wungal. Sarameɣ tamaziɣt ad teǧǧuǧeg, ad tennerni.
Tadiwennit, tga-tt F.Cebbiri
https://sadbendali.blogspot.com/2022/03/tadiwennit-d-yidir-bellali.html
Commentaires
Enregistrer un commentaire