Tadiwennit d uselmad amaru Racid ISAƐDI

Deg ubrid n usebɣes n yimeskaren di tsekla tamaziɣt i nuɣ, assa nerna-awen-d tadiwennit nniḍen akked yiwen umaru. Wa, d Racid Isaεdi.

Aselmad amaru Racid Isaεdi

TUTLAYT-INU: Ssenked-d iman-ik, ttxil-k ?

Racid ISAƐDI: ISAƐDI, adrum n Yibuṛasen. D aselmad n tutlayt tamaziɣt deg uɣerbaz alemmas. D amaru s tutlayt tamaziɣt. Luleɣ deg taddart n Taza i d-yezgan deg Wat Yiraten. Γriɣ tutlayt d yidles Amaziɣ deg tesdawit Mulud At Mεemmer n Tizi Uzzu, iseg d-ffɣeɣ deg 2008. Bdiɣ aselm ed n tmaziɣt deg 2011-2012, deg uɣerbaz alemmas n taddart n Wat Fraḥ almi d ilindi, 2023-2024. Aseggas-a, uɣaleɣ ɣer uɣerbaz alemmas n Tewrirt Meqqren.

TUTLAYT-INU: Kečč d aselmad, d amaru, amek d-tufid iman-ik deg ubrid-a, ahat yella wayen i k-yeǧǧan ad tedduḍ deg-s ?  

Racid ISAƐDI: Seg uselmad ɣer umaru d abrid i yuɣ ufellaḥ ɣer uḥeddad. Mi yebda afras d unqac, yufa llan wallalen i yesεa yakan ḥfan d wid i as-ilaqen, meεna ur ten-yesεi ara. Akka i  iyi-teḍra ula i nekk mi bdiɣ aselmed ur d-ufiɣ ara swayes ara geɣ irmad n usejji i lexṣaṣ i d-ttafeɣ deg tesleḍt n yigmaḍ n yinelmaden-inu deg yikayaden-nsen. Ama deg tɣuri d yirmad n tutlayt (tamawalt, tajerrumt, taseftit d trawalt).

TUTLAYT-INU: Γur-k krad yedlisen, mmeslay-aɣ-d ɣef yal yiwen deg-sen, tiniḍ-aɣ-d timental i k-yeǧǧan ad ten-id-tessuffɣed ?

Racid ISAƐDI: Uriɣ kraḍet n tezmamin n tira:

- Yiwet, ɣer teẓrigin Tamagit

- Snat, ɣer tezrigin Talsa

- Ammud n tullisin ɣer teẓrigin El Amal

- Timsirin n tutlayt tamaziɣt ɣer teẓrigin Talsa

- Tazabut, d adlis i d-ssuffɣeɣ d gma aselmad, amaru, ameɣnas Werdi Lyazid, daɣen  ɣer tezrigin Talsa.

Amud n tullisin, uriɣ-t i usnerni n uswir n tɣuri n yinelmaden d uslali n tayri n tɣuri ɣur-sen. Uriɣ-tent s uɣanib afessas akken ad tent-yegzu unelmad, akken yebɣu yili uswir-ines; rnu ɣer way-a afran n yisental d wid ideg ara d-yagem unelmad aṭas n temsirin n ddunit . Xas akken i yezmer ad iɣer ula d win meqqren mačči ala inelmaden. Tizmamin-agi n tira, uriɣ-tent ama i uselmed n tɣuri s tmaziɣt ladɣa ɣer yinelmaden n uɣerbaz amenzu d win ixuṣṣen deg tɣuri deg useggas amezwaru n uɣerbaz alemmas, ama i useqεed n tira ɣer yinelmaden. Greɣ tamawt simmal aṭas n yinelmaden akka tura, ur nesseqεad ara tira-nsen. Adlis wis semmus (Timsirin n tutlayt  tamaziɣt) ideg giɣ taḥawact i temsirin akk yeqqar unelmad seg useggas wis ukkuẓ n uɣerbaz amenzu alamma d aseggas wis ukkuẓ n uɣerbaz alemmas deg yirmad n tutlayt d tmawalt. Yis-s, bɣiɣ ad d-yerr unelmad tilelli-ines deg ulmud n tutlayt-nneɣ. Ad yeqqar war ma yella d taεkemt ɣef yimawlan-is, ur t-tettarra ara tmara ad yernu timsirin berra n uɣerbaz. Adlis n tzabut-nni ideg llant 30 n temsirin n yilugan n tira, nsedda-as-d ula d CD i wakken mi ara d-yeḥder ad iɣer yis-s unelmad, ad iɣer qbel alugen syin ad isel i tefyar i d-yeddan deg temsirt-nni. Mi tent-yekfa s tira ad d-yuɣal ɣer udlis-nni ad tent-yesseɣti seg-s.

Idlisen-agi, lhan daɣen ula i yiselmaden deg uheyyi n temsirin-nsen ladɣa tid n yirmad n usejji.

TUTLAYT-INU: Acimi tferneḍ i wammud n tullisin-ik azwel “tejreh tasa” ?

Racid ISAƐDI: Ferneɣ-asent azwel-agi imi riɣ adlis-agi ad yili d tajmilt i setti, ad tt-yerḥem Ṛebbi. Tejreḥ tasa, d tiririt i as-d-yerra umejjay i xalti mi iǧewwez ɣef setti, yenna-as-d : Tejreḥ tasa-s! Deg tullisin-agi, seddaɣ-tt-id d awadem anda i d-smektaɣ kra n waktayen i ddreɣ yid-s.

TUTLAYT-INU: Ticki ara tbeddeḍ zdat n yinelmaden, s wacu tettḥulfuḍ ? Acu tettwaliḍ neɣ acu tessarameḍ seg-sen ?  

Racid ISAƐDI: Sdat n yinelmaden, ttwaliɣ iman-iw d amejjay, mi ara yettwali yal amuḍin weḥd-s, d acu i t-yuɣen d wacu i as-ilaqen. Daymi i as-qqareɣ asmi bdiɣ aselmed, ilaq ad iliɣ d aselmad, i ssarameɣ ad sεuɣ, asmi lliɣ d anelmad. Rnu ɣer waya anelmad, ɣur-i, mačči d akufi ilem i yettraǧun kan win ara t-yačaren. Anelmad, d taftilt neɣ tafeggact yeččuren d zzit, tettraǧu kan win ara tt-iceεlen. Anelmad, ilaq ad d-yerr s lexber taneɣrit d axxam-is wis sin , deg-s d aεeyyal mačči d inebgi.

TUTLAYT-INU: Amek tettwaliḍ iselmaden n tmaziɣt ass-a? Inelmaden ufan iman-nsen neɣ ttmagaren-d uguren sebba n tarrayt n uselmed ?  

Racid ISAƐDI: Aselmed n tmaziɣt, ass-a? Mi ara waliɣ tasraft iseg d-teffeɣ, ad d-iniɣ yelḥa ɣer sdat maca mi ara waliɣ ɣef wanda i ilaq ad yaweḍ seg 1995 ar ass-a neɣ ɣer wanda i ilaq ad yili, ad d-iniɣ mazal nebdi tikli. Acku tarrayt-agi swayes ala tt-ssɣaren ad telhu limer d tutlayt taberranit mačči d tutlayt tayemmant. Tin akk i tent-yugaren, imi tt-mazal s ufran,  mazal ur tt-qqaren ara akk di tmurt yinelmaden xas akken d tutlayt tunṣibt mačči kan d taɣelnawt. Asmi ara tt-naf seg ugafa ɣer unẓul, seg usammer ɣer umalu, umneɣ imir, ad as-d-afen tarrayt i as-ilaqen swayes ara tegmu.

 

Inelmaden-nneɣ,  skud ur d-yelli ara uεiwed n tmuɣli deg uselmed-ines, ad asen-tuɣal i kra am qeḍran yezwaren tammemt. Anelmad ara tt-yeɣren alamma yeɣra taglizit, ur tt-yeqqar ara segmi ara yebdu almud, ur as-yettakk ara amḍiq i tuklal deg wul-is neɣ deg leqraya-s.

TUTLAYT-INU: Amek yezmer uselmad n tmaziɣt ad yessiweḍ inelmaden-is ad fazen di tɣuri d tira si tama, si tama -nniḍen, ad iseddu ahil aɣurbiz ?

Racid ISAƐDI: Anect-a, ilaq ad yaf qbel uselmad d acu ara yefk i unelmad ad iɣer! Akka tura mazal ur fkin ara azal s waṭas i tira i yigerdan, ur tcudd ara kan ɣer uselmad. Xas ma yebɣa, ma ur yufi ara idlisen, tuɣal ar din. Rnu ɣer waya aεiwed n tmuɣli deg wahil: deg -s ad fken azal i tɣuri d tira. Aselmed ur yettili ara d akiwan: aselmed n yilugan n tira kan. Ilaq ad d-yili uselmed n tutlayt d yidles-nneɣ.

TUTLAYT-INU: D acu i d tamuɣli-k ɣef wahil aɣurbiz n yal aswir ?

Racid ISAƐDI: Tamuɣli-w ɣef wahil-agi,  mačči d tamsalt n yelha neɣ diri-it. Wid i t-ixedmen, ahat xedmen akken ufan mačči akken bɣan. Ahil,  ur d-neslalay ara tayri d zzux s tmagit-nneɣ mačči d ahil. D amḍal ara tt-yemḍel, ur tt-yesnernay ara. Acu ara d-yeg wahil ideg ara d-yawi unelmad 18/20 netta ur yeẓri d anwa-t Mulud Mεemmeri deg umedya? Acu n nnfeε deg wahil ideg ara yili usirem n win ara yekfun leqraya d tarewla si tmurt-agi?! Win yebɣan tamaziɣt,  mačči ala tira-s kan ara yissin, ilaq yis-s ara yettlaεi mmi-s ɣer dduḥ, ad tt-yessemras di tudert-is anda yebɣu yili.

TUTLAYT-INU: Aṭas i nettwali ssuffuɣen-d idlisen s tmaziɣt ass-a, amek tettwaliḍ tamsalt-a ? Anida tettwaliḍ yella lexsas deg yedlisen-a ? 

Racid ISAƐDI: Adlis ara d-yeffɣen, d aẓru amaynut ara nessexdem di lebni n uselmed d tudert n tutlayt-nneɣ, maca, d lawan ad d-tezzi tmuɣli lqayen ɣef tira ara d-yeslalen tayri n tɣuri ladɣa ɣer yimeẓyanen. Llant taɣulin ideg i ilaq ad d-tili tira deg-s s twizi. Amedya, akken ad d-yeg yiwen asegzawal n tujjya, ilaq ad yili d amahil n ugraw, wid yessnen tutlayt d tujjya . Mačči win yekkren kan akka ad d-yesnulfu awal!

TUTLAYT-INU: Ahat yella kra n umaynut i tettheggiḍ akka ɣer zdat ?

Racid ISAƐDI: Amaynut? Akken kan i greɣ aεeqqa ɣer wakal, akken i t-bdiɣ asmi ara d-ilal ad as-nsemmi! Hhh Yesεa azal ɣer tɣuri imi d annect-nni i d iyi-yerḥan akka tura.

TUTLAYT-INU: Asirem-ik deg ubrid i d-tewwiḍ, d acu-t ?

Racid ISAƐDI: Asirem-iw, ad tesεu tmaziɣt amkan i as-ilaqen di tmurt-is. Ad tt-yettaru, ad tt-yeqqar, ad tt-ihedder yal azzayri. Fell-as ad yekfu yir awal, d wayen ur nemεin.

TUTLAYT-INU: Awal-ik n taggara i wid i iqeddcen ɣef yedles si tama, si tama tayeḍ, i ublug “tutlayt-inu” ?

Racid ISAƐDI: Awal-iw aneggaru i wid iqeddcen ɣef yidles-nneɣ, d zzher i tesεam ɣef leqdic-agi; mačči d lemziya, d lwaǧeb, xas ma abrid yessawen mliḥ. Iger-nneɣ akken ad yecbu ayla n medden neɣ akken ad yili akken i t-ssaramen yimezwura neɣ i t-nessaram nekkni, laqen-as yiɣallen yeddukklen d wul d nniya zeddigen. Iswi? Mačči d anwa ara d-tesban tutlayt-nneɣ, meεna d anwa ara as-igen amḍiq i tuklal akken yezmer. Ama s uselmed, ama s tira n yidlisen ama amahil-agi ussnan deg internet, deg umedya ablug-agi i wumi tsemmam “Tutlayt-inu”. Deg yisem-is, iban yiswi-s. D asnerni di ccan n tutlayt d yidles-nneɣ. Aḥuddu aḥunnu fell-awen. Tanemmirt-nwen. Ar tufat.

Isumar, telqeḍ-iten-id Farida Cebbiri.

https://sadbendali.blogspot.com/2025/05/tadiwennit-d-uselmad-amaru-racid-isadi.html

Commentaires